:: لیست جدید ۱۰ فروردین :: اینجا ضربه بزنید

شمسه دوزی

درباره شمسه دوزی


«شمسه» در لغت به معنای خورشید است. و « شمسه دوزی » به دوختی گفته می شود که طرح و نمایی از خورشید را با مقر های اطراف آن یا نمای ترنجی را به صورت تنها یا همراه با ترنج ها و نیم ترنج ها تجسم بخشیده باشد.

شمسه در کتاب آرایی از جایگاه خاصی برخوردار است. در یکی از صفحات بدرقه کتاب های نفیس خطی ، شمسه به صورت رنگین نویسی ، نام کتاب و صاحب آن و گاهی نام خطاط و تذهیب کار نیز در آن درج می کردید. در صفحات بدرقه قرآنی نیز ، داخل شمسه دعای قبل و بعد از تلاوت قرآن به شیوه رنگین نویسی اجرا می گردید.

تاریخچه

شمسه ریشه عمیقی در طرح و نقش ایرانی دارد. این نقش به نحوی بر روی سفال ها ، فلزات و سایر فرآورده های هنری هزاره چهارم و سوم ق.م دیده می شود و مظهر روشنایی ، برکت و وفور نعمت به حساب می آمده است.

در آن دوران نقش شمسه به صورت قرص خورشید و شرفه های اطراف آن خلاصه تر بوده است. در دوره هخامنشی و اشکانی شمسه یه شکل دایره مرکزی کوچک و پرتوهای اطراف آن به شکل جالبی تکرار می شد.
در دوره ساسانی شمسه به شکل خاصی در هنرهای ایرانی مطرح شد بدین صورت که وسعت دایره مرکزی بیشتر شد و در اطراف آن خطوط منحنی یا موازی یا نقوش مختلف به کار می رفت. قسمت مرکزی شمسه با توجه به محتوای آن به دو قسمت تقسیم می گردید :

  • شمسه خطی : خطوطی که برای این شمسه به کار گرفته می شد خطوط رقاع ، نسخ و تعلیق بودند. معمولا داخل شمسه با استفاده از نخ گلابتون یا نخ ابریشم الوان ، نام صاحب اثر یا دوزنده یا بافنده آن دوخته می شد. نقوش اطراف آن نیز با استفاده از نخ گلابتون ، ده یک دوزی یا دور دوزی و گاهی کنگره دوزی یا شرفه دوزی می کردند. ( در هنر تذهیب ، درون شمسه با مرکب یا رنگ های الوان یا طلا و نقره نوشته می شد و مرکز سطور بیشتر به صورت طلایی ، گاهی مرصع و اطراف و کناره ها با تزئینات مختلفی آرایش داده می شد و دور شمسه شرفه اجرا می گردید. )
  • شمسه نقشی : قسمت میانی شمسه معمولا با نقوش و طرح های اصیلی همچون انواع اسلیمی ها ، ختایی ها ، ستارگان و یا خطوط متقاطع ، اشکال هندسی ، گل های اناری و شاه عباسی و ابر چینی و گل و بته و ... تزئین می شد.در این نوع شمسه نخ گلابتون سیمین و زرین همراه با نخ ابریشم نتابیده به رنگ های ارغوانی و سبز و رنگ های همخوان با نخ گلابتون به کار می رفت. برای نشان دادن درخشش زیاد مرکز شمسه را آیینه دوزی و یا پیله دوزی و یا ده یک دوزی می کردند.برای مشخص کردن دور شمسه و شعاع های اطرافش ، آن را با نخ گلابتون قلاب دوزی می کردند.

در دوران اسلامی نیز همانند دوران قبل ، از این هنر برای تزیین البسه رسمی سران کشور و صاحب منصبان و نظامیان به کار گرفته می شد و در دوران صفویه بسیار رواج پیدا کرد. در اوایل دوره صفویه ، شمسه ها بیشتر به صورت مزدوج و یا کاسه و نیم کاسه ( متحدالمرکز ) طراحی می شده است. 

نقوش شمسه دوزی

 از نقوش شمسه دوزی

شمسه دوزی معمولا بر روی پارچه ابریشمی ، تافته ، اطلس ساده ، مخمل ، ساتن ، ماهوت و پارچه های پشمی انجام می پذیرد.

از دوخت هایی که از گذشته تا به حال در این رودوزی رایج بوده است می توان از قلاب دوزی ، دوخت ساتن ، توپر دوزی با نخ های گلابتون و ابریشمی ، آیینه دوزی ، پولک دوزی ، نقده دوزی ، ده یک دوزی و ... نام برد.

مراکز تولید

از مراکز رایج این دوخت می توان به اصفهان ، کاشان ، یزد ، آذربایجان غربی ، کرمان ، رشت ، هرمزگان ، زابل و ایرانشهر اشاره کرد.

موارد مصرف

از این رودوزی بیشتر برای تزئین روی لباس ، پرده ، رومیزی ، کوسن ، روسری ، جای خاک تیمم ، حاشیه دامن ، بقچه ، سوزنی ، سفره قند ، حنابندان و تابلوهای تزئینی استفاده می کنند.


تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com


منابع

  • دايره المعارف هنر های صنايع دستی و حرف مربوط به آن / سيد ابوالقاسم سيد صدر / انتشارات سيمای دانش / چاپ دوم / سال 1388
  • آشنايی با هنر های سنتی 3 / دکتر حسين ياوری ، آنيتا منصوری ، شريفه سلطانی / انتشارات سيمای دانش / چاپ اول / سال 1390

 

نظر کاربران

avatarنظر خود را ارسال کنید

لوگو ایران آنتیک کوتاه درباره ما
ایران آنتیک ، حامی فرهنگ و هنر
فروشگاه اینترنتی ایران آنتیک و مرجع خرید سکه ، اسکناس ، مدال ، صنایع دستی ، کتاب و غیره ... می باشد. تلاش ما در ایران آنتیک عرضه مستقیم و بدون واسطه کالای کلکسیونی دارای اصالت ایرانی و خارجی از مجموعه داران کشور و معرفی و فروش آنها در این وبسایت است. و همچنین تهیه تخصصی گلچینی از بهترین لوازم آنتیک و اشیاء قدیمی (برندهای قدیمی کارخانه ای) بر مبنای تعریف درست آنتیک و همچنین صنایع دستی نفیس هنرمندان ایرانی است. گلچینی که باعث برانگیختگی حس نوستالژی در بین علاقمندان خواهد شد. یکی از بخش های مهمی که در ایران آنتیک بطور جدی و مرجع گونه به آن پرداخته می شود، بخش کلکسیونی یا مجموعه داری می باشد. بخش هایی نظیر سکه ایرانی ، مدال یادبود ، اسکناس ایرانی ، تمبر قدیمی و غیره که بسیار جامع و متنوع اند. در ایران آنتیک جهت شناساندن فرهنگ و هنر به علاقمندان صنایع دستی ، تلاش شده با جذب افراد کارشناس اقدام به تولید مقالات اختصاصی و ارزنده نماییم تا دست ساخته های اصیل ایرانی مانند قلم زنی ، فیروزه کوبی ، میناکاری ، خاتم کاری ، رودوزی ها و بسیاری دیگر را به علاقمندان بشناسانیم. ایران آنتیک بهترین مکان برای شناخت و خرید آنلاین صنایع دستی نقره ، اشیاء قیمتی و کلکسیونی ، سکه قدیمی ، اسکناس قدیمی ، کتاب تاریخی و تخصصی ، زیورآلات و... می باشد.