پیله دوزی
درباره پیله دوزی
«پیله دوزی» از رودوزی زیبا و سنتی ایران به شمار می رود که نوعی دوخت برجسته است و به همراه دوخت های تزیینی دیگرمانند ملیله دوزی ، سرمه دوزی ، پولک دوزی و سنگ دوزی ، به کار می رود.
تعریف
به دوختن بادامه های به دو نیم شده پیله ابریشم بر روی پارچه «پیله دوزی» می گویند. به پرده نازکی که کرم ابریشم از لعاب دهان خود بدورخویش می تند و در میان آن محصور می شود «پیله» می گویند.
پیله
پیله دوزی ، اثر هنری بسیار زیبای خانم زینب حبیب زاده
تاریخچه
این دوخت پیشینه ای دیرینه دارد اما تاریخ دقیقی از شروع به کار گیری آن مشخص نمی باشد ؛ اما می توان گفت که این رودوزی در دوره اشکانیان به همراه دوخت های تزیینی دیگر به کار گرفته می شد. پیله دوزی در دوره ساسانی بسیار مورد توجه قرار گرفت. همچنین دردوران صدر اسلام به خصوص دوران سلجوقی و مغول برروی پرده های کعبه و دیگر تابلوهای دیواری نیز مشاهده شده که از رواج این رودوزی در آن دوران خبر می دهد. مارکوپولو دردوران مغول به تعدد دوخت های تریینی اشاره می کند که پیله دوزی و زغره دوزی نیز جزو آن ها بوده است. شاردن نیز در سیاحت نامه خود به توجه خاص سران دولت صفوی به برجسته دوزی اشاره کرده و در سفر نامه خود ازاین رودوزی به عنوان یک دوخت زیبا و قابل توجه یاد می کند. آثار به جا مانده در موزه های داخلی و خارجی به خصوص موزه های آرمیتاژ و متروپولیتن نیویورک بیانگر جلال و شکوه این رودوزی در دوران افشار ، زند و قاجار می باشد. متاسفانه این دوخت همانند گذشته از رونق خوبی برخوردار نیست.
مواد اولیه
- پارچه : بیشتر مخمل ، ماهوت یا ساتن سرمه ای یا مشکی
- پیله ی الوان یا خود رنگ
- انواع سرمه : ساده ، الماسی ، طلایی یا نقره ای ، مات
- مروارید کروی یا اشکی یا گندمی
- چسب سرد مایع
- نخ محکم
- پشم شیشه (جهت سرد نمودن)
- منجوق و گاهی پولک
شیوه دوخت
ابتدا بادامه پیله ابریشم را که گاه به صورت خود رنگ و گاه به صورت رنگ شده می باشد را به دو نیم می کنند ؛ برای این کار ابتدا الگوی مورد نظر را روی کاغذی برش داده ، آن را روی پیله می گذارند. سپس خطوط دور آن را با مداد کشیده و دورآن را با قیچی می برند تا الگوی فوق از پیله به دست آید سپس وسط دو جدار پیله را از هم باز می کنند که پیله نازکتر شود. سپس با گذاشتن پنبه در زیر آن ، پیله را مطابق طرح روی پارچه می دوزند. (گذاشتن پنبه درزیر پیله بدین علت است ، که کاربرجسته شده و جلوه بیشتری نیز داشته باشد.) روی پیله را نیز با استفاده از ملیله و گاهی مروارید و منجوق بخیه می زنند. به کارگیری ملیله و مروارید به این رودوزی جلوه ی بیشتری می بخشد.
انواع دوخت های کاربردی
ساقه دوزی با سرمه ، دوخت بست ، مروارید دوزی .
نقوش
طرح های مورد استفاده در این رودوزی بیشتر شامل گل و بوته و پرنده و غیره می باشد.
موارد استفاده
از این دوخت بیشتر برای تزیین رومیزی ، تابلو ، یقه و سمبوسه لباس استفاده می کنند.
مراکز تولید
در شهرهای ارومیه ، اصفهان ، کاشان ، تفت ، مهریز ، یزد و رشت رایج می باشد.
تحقیق و گردآوری:
گروه کارشناسی ایران آنتیک
www.iranantiq.com
منابع
- دايره المعارف هنر های صنايع دستی و حرف مربوط به آن / سيد ابوالقاسم سيد صدر / انتشارات سيمای دانش / چاپ دوم / سال 1388
- آشنايی با هنر های سنتی 3 / دکتر حسين ياوری ، آنيتا منصوری ، شريفه سلطانی / انتشارات سيمای دانش / چاپ اول / سال 1390
