زردچوبه

زردچوبه

زردچوبه از گیاهی علفی به نام « کرکوم اهلی / Curcuma domestica » از تیره زنجبیل ها تهیه می شود و دارای ساقه زیر زمینی متورم ، گل های توده ای به صورت سنبله می باشد که بین دو گوشوارک مایل به زرد قرار گرفته است. گیاه بومی هندوستان است ، در چین نیز می روید ولی در بسیاری از نقاط حاره ، مخصوصا در هند و مالزی پرورش می یابد.

«دیوسکورید» طبیب و گیاه شناس یونان قدیم زردچوبه را « زعفران هندی » نامیده و بر این عقیده بود که زردچوبه دارای همان خواص زعفران است. در قرون وسطی زردچوبه یا زعفران هندی را برای معالجه یرقان و امراض کبدی به کار می برند و همه جا معالجه آن عمومیت داشت. به طور کلی در قرون هجدهم و نوزدهم میلادی اگر چه زردچوبه در طب کم مصرف می شد ولی در صنایع دستی برای پارچه بافی و رنگ کردن چوب بسیار به کار می رفت.

قسمت مورد استفاده این گیاه ، ریزوم آن است که پس از خارج نمودن از زمین ، ریشه های آن را جدا کرده و با آب می شویند ، سپس در آب جوش قرار داده و پس از خارج کردن برای چند روز آن را زیر آفتاب خشک می کنند.
ریزوم های خشک شده را نیز بر حسب ابعاد جور می نمایند و به دو صورت زیر در معرض استفاده قرار می دهند :

• نوع گرد Curcuma rond که از غده های درشت اولیه ی گیاه به دست می آید.
• نوع دراز Curcuma long که به شکل تقریباً استوانه ای، به طول سه تا هفت و به قطر یک تا دو سانتی متر است. 

نوع گرد آن معمولا از نظر مصرف بر نوع دراز ترجیح داده می شود. سطح خارجی قطعات زردچوبه ، به رنگ زرد یا به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای می باشد. از گرد زردچوبه پس از روندی شیمیایی و با کمک الکل و اتر ، یک ماده رنگی به نام گورگوبین به دست می آورند که در آب جوش به اندازه زیادی حل شده و رنگ آن در برابر مواد قلیایی حساس می باشد. زردچوبه در صنایع گوناگونی چون خوراکی ها ، چرم سازی ، عطرسازی ، کاغذ سازی کاربرد دارد.

با این که در رنگرزی کاربرد خوبی دارد ولی در برابر نور ضعیف است و از آن تنها برای افزودن شفافیت رنگی استفاده می کنند.

در رنگرزی زردچوبه با دندانه زاج سفید ، رنگ هایی از زرد مایل به سبز تا نارنجی و با دندانه بیکرومات پتاسیم ، انواع قهوه ای ، و با املاح آهن خاکستری تیره ی مایل به مشکی تولید می کند. لازم به ذکر است که الیاف حیوانی بهتر از الیاف نباتی رنگ زردچوبه را به خود جذب می نمایند.