خوشنویسی

خط و خوشنویسی

خط یکی از نخستین و اساس ترین ابزار های ارتباطی است که انسان ها و جوامع را به هم پیوند می دهد. به واسطه خط و نوشته است که بشر توانست تاریخ ، اندیشه ، تفکر، احساس و دانش خود را ثبت کند و به دیگران انتقال دهد.

در مورد پیدایش خط عربی و ارتباط آن با سایر خطوط نظریه متعددی بیان شده است ولی همه محققان در این زمینه اتفاق نظر دارند که در حدود دو قرن پیش از ظهور دین اسلام ، مردمان نواحی شمال خاوری عربستان ( شهرهای حیره و انبار) در ساحل رود فرات خطی به کار می بردند که به نام « عربی شمالی » معروف بوده است. این خط به طور عمده و مستقیم به خط نبطی وابسته بود.

در طی دو قرن اول اسلام خطوط عربی تکوین و پیدایش یافت اما مورد توجه چندانی قرار نگرفت. مورخان از مامون خلیفه عباسی و برمکیان وزرای ایرانی به عنوان مروجین هنر خوشنویسی یاد کرده اند. در اواخر قرن سده سوم و آغاز قرن چهارم با ظهور محمد بن علی فارسی ملقب به ابن مقله (از اهالی فارس) وارد مرحله جدیدی شد که باید آن را مقدمه تکامل این دانست. بسیاری وضع اقلام سته را به او نسبت می دهند ؛ آنچه مسلم است این است که وی در تکمیل اقلام موجود کوشیده است و به بعضی از آن ها سر و صورتی داده ولی نسبت وضع تمام آن اقلام به او جایز نیست. به هر حال ابن مقله اولین کسی است که خطوط مزبور را تحت قاعده و انضباط در آورد و اصول خطوط را بر مبنای دایره و سطح پایه نهاد.

به طور کلی در دوران های مختلف شاهد تغییراتی در هنر خوشنویسی بوده‌ایم و هم‌ اکنون نیز شاهد نوآوری‌ ها و ابداعاتی چه در ترکیب با سایر هنرها و چه در نحوه ارائه آن می باشیم. به‌عنوان مثال می‌توان از شیوه نقاشیخط یاد کرد که از دهه چهل خورشیدی رفته ‌رفته باب شد.