کرسی در قواعد خوشنویسی

کرسی 

«کرسی» در لغت به معنای محل نشستن است و مراد از آن این است که حروف و کلمات مشابه به هم و یا آن ها که قدری با هم تشابه دارند مانند (د ، و ، ر ، ع ، خ) برابر هم ، بر یک محور افقی قرار گیرند. دوایر و کشیده ها نیز در این شمارند. در حقیقت خط کرسی محوری است فرضی که حروف و کلمات ، دوایر و کشیده ها به طور هماهنگی به نسبت یکدیگر بر روی یا بالا و یا در زیر آن قرار می گیرند.

در هنر خوشنویسی می توان حداقل سه کرسی تصور نمود که شامل :

• کرسی اصلی یا وسط : که به طور معمول حروف و کلمات بر روی آن قرار می گیرد.
• کرسی پایین : که اغلب دوایر و دنباله «ر» های بلند مانند (میر، سر) بر آن قرار می گیرد.
• کرسی بالا : که معمولا حروف و کلمات ریز را برای هماهنگ کردن و نیز پر نمودن فضاهای خالی بر آن قرار می دهیم.

در واقع تعداد کرسی در سطر بی شمار است و تمامی حرکات و گردش ها و قوت و ضعف ها و مواد و بیاض ها می توانند با هم یک کرسی خاص داشته باشند و تشکیل ترکیب صحیح را بدهند.

برخی دیگر تعداد خطوط کرسی را نسبت به حروف پنج عدد برشمرده اند : 

• کرسی اول : سرِ الف ، ل ، کاف لامی که «راس الخط» نامیده می شود. 
• کرسی دوم : سرِ دال ، ر، ص ، ط ، ع ، ف ، ق ، و ، ه . 
• کرسی سوم : دنباله الف ، ل ، ب و امثال آن ، آغاز دوایر ج ، ع ، خط آخر از کاف لام و مسطح . این کرسی را «وسط» نامیده اند. 
• کرسی چهارم : دنباله د ، ر ، س ، ص ، ق ، ن ، ی . 
• کرسی پنجم : دنباله ج و ع و امثال آن. این کرسی را «ذیل الخط» نامیده اند.

رعایت ترکیب و کرسی را در خط مجموعا (حسن وضع) اطلاق کرده اند که اولین بار توسط ابن مقله به کار گرفته شد.

با توجه و دقت و البته تجربه در کار خوشنویسی می توان پی برد که ترکیب و کرسی یک موضوع است و شاید بخاطر پیچیدگی و گستردگی آن و رفته رفته تکامل یافتن هنر خوشنویسی به دو قاعده کرسی و ترکیب تجزیه شده است.