تاثیر غفلت و عدم آگاهی بر غارت آثار تاریخی توسط استعمارگران

چگونه سهل انگاری و غفلت باعث ایجاد پرسشی 105 ساله می شود؟!

فرانسوی ها را به چند مولفه می شناسند، از پایتختشان پاریس ، که مهد کتاب خوانان و کافه ها است تا لقب خرافاتی ترین مردم دنیا ؛ با این وجود ، سوالات بی پاسخ فرانسوی ها در حوزه های چون میراث فرهنگی  ؛ برای ایرانیان همیشه به یک مطالبه همیشگی درآمده است.
فرانسوی ها از نخستین افرادی هستند که در ایران فعالیت خود را در زمینه باستان شناسی آغاز کردند که البته بیشتر از هر چیز قدم در راه منافع خود برداشتند. چنانچه در فیلم «کلاه پهلوی» نیز سکانس‌های متعددی از قاچاق اشیاء قدیمی و تاریخی ایرانی که توسط فرانسوی‌ها به خارج از ایران قاچاق شده است، به نمایش درآمد.
یکی از نشانه ها و مدارک مهم عملکرد زیر سوال رفته فرانسوی ها را می توان در شهر همدان و منطقه تاریخی و تمدنی هگمتانه مشاهده کرد. این نشانه گودال بزرگی است که به نام خود فرانسوی ها نیز معروف شده است. 
برای بازدید از این گودال معروف به همراه زیبایی های دیگر شهری که لقب قدیمی ترین پایتخت جهان نیز با خود یدک می کشد، باید به پایتخت گردشگری آسیا در سال 2018 یعنی همدان سفر کرد. همدان ، دیار کهن پارس که با دارا بودن وسیع ترین تپه باستانی ؛ هر ایرانی را در وهله نخست به یاد بوعلی سینا و غار علیصدر می اندازد، شهری که از مهم ترین زیارتگاه های یهودیان جهان است ، کما اینکه یادگار این قوم برای قدیمی ترین شهر ایران ، از لحاظ امنیتی ، کوچه‌های باریک‌ و پرپیچ و خم ‌تر از سایر کوچه‌ها را رقم زده است.

در اوایل قرن نوزدهم میلادی جهانگردان اروپایی با اهداف شبه باستان شناسی در جستجوی شهر توصیفی پایتخت مادها یعنی شهر اکباتان (هگمتانه) گام در شهر همدان امروز نهادند. «ژاگ مورگان» فرانسوی از نخستین کسانی بود که مطالعات شبه باستان شناختی را درباره همدان محقق ساخت. پس از آن در سال 1913 میلادی هئیتی به سرپرستی «شارل فوسی» به اتفاق همکارش «ویرولو» به مدت 6 ماه در نقاط مختلف همدان از جمله تپه هگمتانه به کاوش پرداختند ، این درحالی است که «فوسی» هیچگاه نتایج حفاری های همدان را منتشر نکرد. نتایج این حفاری بعد ها توسط «نیکول شوالیه» انتشار یافت و از آن برای ما تنها گودالی به جا ماند که مقابل موزه هگمتانه است  و نام فرانسوی ها بر آن نهاده شده است.
حاصل کاوش های فرانسوی ها امروز شکل گیری 4 سالن در موزه لوور فرانسه شد که حالا بخش عظیمی از آثار تاریخی و باستانی ایران را در دل خود جای داده است و توجه بیشتر بازدید کنندگان را به خود جلب می کند. چیزی حدود 2500 اثر تاریخی که مربوط به ایران است در موزه لوور فرانسه وجود دارد که در سالن های 12 تا 20 جانمایی شده اند. در بین این سالن ها بخش هگمتانه از ایران بخشی با یافته های بسیار با ارزش است که رد پایی از اطلاعات آنها در همدان نیست.

آثار باستانی ایران در موزه لوور ، پاریس

اشیای مربوط به ایران که امروز در موزه لوور موجود می باشند ، براساس مبانی حقوقی فعلی قابل پیگیری نمی باشند و نمی توان مدعی آن ها شد.

در این رابطه چندی قبل «سیدمحمد بهشتی» رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به این پرسش که در دورانی مانند دوران قاجار برخی باستان شناسان خارجی از جمله فرانسوی ها برخلاف قرارداد با ایران بعضی از اشیای تاریخی کشورمان را از این مملکت خارج کردند و حال آیا طرح و چاره ای برای برگرداندن اینگونه آثار وجود دارد عنوان کرده بود : تا زمان پهلوی امتیاز اکتشافات باستان شناسی در انحصار فرانسوی ها بود. اغلب قراردادها هم اینطور بود که هیئت های خارجی می آمدند اینجا کار می کردند، سپس بخشی از آثار مکشوفه را تحویل ایران می دادند و مابقی از کشور خارج می شد. در بدو امر فقط اشیا طلایی و نقره ای را تحویل می دادند. بعد اشیای نفیس نیز اضافه می شود. در دوره دوم پهلوی قراردادها تغییر می کند. البته عملا اینطور نیست که دیگر شی ای را خارج نکنند ولی تقریبا از دهه 40 به بعد هیچ شاهدی نداریم که بگوید هیئت های رسمی شی ای از ایران خارج کرده اند.
اشیایی را که امروز در موزه لوور می بینید، براساس مبانی حقوقی فعلی نمی توان مدعی شد. چون در چارچوب قرارداد از ایران خارج شده است. اینکه فلان باستان شناس در خاطراتش گفته که چون من نمی توانستم فلان شی را همراه خود از ایران خارج کنم و می ترسیدم به دست افرادی از کشور دیگر بیفتد زدم و شکستم را هم نمی شود پیگیری حقوقی کرد. فقط باید در معرض افکار عمومی قرار گیرد تا ماهیت رفتارهای سلطه جویانه آن دوران در این حوزه آشکارتر شود.

مشابه این موارد را بسیار داریم. مثلا روس ها در زمان جنگ دوم ایران و روس، کتابخانه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که در آن اسناد و نسخه های مهم و ارزشمند و نفیسی بود را به صورت غیرقانونی از ایران بردند. یا مثلا اطلاعات جسته گریخته ای داریم درباره این که این ها در دوره ای که ایران تحت اشغالشان بوده چون قراردادی نداشتند حفاری های غیرمجاز و غیرقانونی کردند. سال های سال است در کشمکش این هستیم که این آثار باید برگردد ولی برنگشته زیرا آنها با زرنگی اثبات مدعا را تقریبا ناممکن کرده اند.

منبع : خبرگزاری تسنیم