عروسک

«عروسک» یک مدل از انسان است که به عنوان اسباب بازی مورد استفاده کودکان قرار می گیرد. همچنین عروسک ها به طور سنتی در آیین های جادویی و مذهبی در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته اند.
اولین عروسک ها به تمدن های باستانی مصر ، یونان و روم باز می گردد. این عروسک ها از موادی مانند خاک رس ، سنگ ، چوب ، استخوان ، عاج ، چرم و یا موم ساخته می شدند. در کاوش های باستان شناسی که از قبور مصری صورت گرفته عروسک ها ی چوبی یافت شده که قدمت آن ها به قرن 21 قبل از میلاد باز می گردد.

در گذشته خانواده های بی بضاعت برای فرزندان خود با پارچه های کهنه و اضافی عروسک می ساختند. قدمت ساخت چنین عروسک هایی به 300 سال ق.م باز می گردد. در روم عروسک ها از خاک رس ، چوب یا عاج ساخته شده اند. در بعضی از قبور کودکان رومی ، عروسک هایی با لباس فاخر یافت شده است.
قدمت عروسک هایی با قطعات جداشدنی و لباس های قابل تعویض به 200 سال ق.م می رسد.
در آلمان عروسک های خشتی در قرن سیزدهم و عروسک های چوبی در قرن پانزدهم میلادی متداول بوده است. این عروسک های چوبی که بسیار ساده ساخته می شدند ارزان قیمت بوده واز اسباب بازی های کودکان فقیر در اروپا به شمار می آمده است.
در فرانسه در قرن شانزدهم میلادی ، عروسک هایی با لباس های شیک و فاخر ساخته می شدند که بسیار گران بوده و فقط طبقه اشرافی توانایی خرید آن ها را برای کودکان خود داشتند.

«ماتروشکا» عروسک سنتی روسیه است که شامل مجموعه ای از عروسک های چوبی توخالی می باشد که باز شده و درون یکدیگر قرار می گیرند. اولین مجموعه از این عروسک ها در سال 1890 میلادی ساخته شده اند.

ماتروشکا ، عروسک سنتی روسیه

تا قرن نوزدهم میلادی چوب ماده ای غالب برای ساخت عروسک در اروپا به شمار می آمده است. در قرن های 18 و 19 م. در ساخت عروسک همراه با چوب ، از مواد دیگری مانند موم ، چینی ، چرم و ... استفاده می کردند. در اوایل قرن بیستم میلادی در ایتالیا عروسک هایی با جزئیات بسیار دقیق برای نمایش تولد عیسی مسیح ساخته شد.

با ظهور مواد پلیمری و پلاستیک در قرن بیستم ، به طور عمده عروسک ها با این مواد ساخته شدند و بدین ترتیب با هزینه پایین و سهولت تولید و دوام مواد پلاستیکی انواع جدیدی از عروسک ها با قیمت پایین تولید شدند. برای ساخت این عروسک ها در ابتدا از کائوچو و سلولوئید استفاده می کردند ؛ از اواسط قرن بیستم ، وینیل^[1] به عنوان ماده مهمی برای ساخت عروسک های کودکان به کار گرفته شد.

از قرن 20 م. عروسک های چینی و پلاستیکی مخصوص کلکسیون برای بزرگسالان ساخته شد.

اولین اسباب بازی های تزئینی مدرن در سال 1880 م. ساخته شدند. این عروسک ها با عروسک های قدیمی متفاوتند ، از پارچه های مخمل ساخته شدند و عموما حیوانات را به جای انسان ها نشان می دهند. خرس تدی در سال 1903-1902 ساخته شدند.

عروسک های فشن نیز برای نشان دادن روند مد ، از روی دختران نوجوان و زنان بالغ مدل سازی شدند. اولین عروسک های فشن ، عروسک هایی فرانسوی مربوط به اواسط قرن نوزدهم می باشند. «باربی» از عروسک های فشن است که از سال 1959 وارد عرصه بازار شد و آن را تحت تاثیر قرار داد.

عروسک فشن فرانسوی

عروسک ها به مردم عادی اجازه می دهند وضعیت غیر ممکن را ممکن جلوه دهند. عروسک ها دارای هویتی آزاد و مستقل هستند و قادرند اعمالی را به نمایش بگذارند که برای یک فرد عادی سخت می باشد ؛ برای مثال در دوره احمد شاه قاجار در ایران ، یکی از شیوه های ابراز نارضایتی مردم از شرایط بد جامعه ، گسترش عروسک و خیمه شب بازی بود که مردم بدین وسیله حرف های خود را از زبان عروسک منتقل می کردند.

یکی از عروسک های زیبا و سنتی اقوام لُر ایران ، عروسک رقصنده «لیلی» می باشد. این عروسک ساختار مفصلی ساده و جالبی دارد ، مواد طبیعی همچون نی و پشم گوسفند ترکیب اصلی ساختار این عروسک هستند و در کنار آن از سکه و پولک و مهره های شیشه ای و همچنین نوارهای رنگی برای تزئین استفاده می شود. نام لیلی یادآور داستان عاشقانه و فولکلور لیلی و مجنون می باشد. عروسک لیلی حافظ یک سنت فرهنگی است که در زندگی شهری در حال از بین رفتن می باشد.

لیلی ، عروسک سنتی اقوام لر در ایران

پانویس

1. وینیل : گروه عاملی در شیمی آلی است که به صورت یک مولکول اتیلن که یک اتم هیدروژن از آن جدا شده باشد، تعریف می‌شود. ترکیبات شامل گروه وینیل به ترکیبات وینیلی معروف هستند. نمونه معروف و پر کاربرد این ترکیبات پلی وینیل کلراید (PVC) می باشد.

تحقیق و گردآوری :

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منبع

ايران آنتيک / www.iranantiq.com