صندلی

«صندلی» یکی از مهم ترین اجزای مبلمان در بیشتر فضاها می باشد که در واقع طراحی آن ، سرآغاز گرایش به طراحی مبلمان نیز می باشد. صندلی یکی از قدیمی ترین دست ساخته های بشر است که از صدها سال پیش تا امروز به هزاران شکل مختلف درآمده و مورد استفاده قرار گرفته است.

در لغتنامه دهخدا در تعریف «صندلی» چنین آمده است:

«سندلی. کرسی که در قدیم کفش پادشاهان بر آن می گذاشتند. مرحوم بهار صندلی را جزو لغاتی شمرده است که از روس و اتریش و غیره داخل فارسی شده است. کرسی پشت دار که بر وی نشینند.»

صندلی ها در انواع گوناگون طراحی و ساخته می شوند. مانند صندلی چرخ دار ، تاشو ، دسته دار، گهواره ای ، چرمی ، چوبی ، حصیری و ... .

صندلی گهواره ای ، آنتیک

تاریخچه استفاده از صندلی در ایران و جهان

تاریخچه استفاده از صندلی به دوران باستان باز می گردد. اما این که صندلی چگونه و توسط چه قومی اختراع شده به درستی مشخص نیست. عده ای ایرانیان را مبدع صندلی می دانند. قدیمی ترین چهار پایه موجود درمنطقه خاور نزدیک باستان از حفریات باستان شناسی تپه چشم علی در جنوب شرق تهران (شهرری) در کاوش های اریک اشمیت در سالهای 6-1934 به دست آمده است . این چهارپایه متعلق به نیمه دوم هزاره ششم پیش از میلاد است و با مخلوطی از گل رس و شن و کاه ساخته شده است و در بخش پیش از تاریخ موزه ملی ایران نگهداری می شود.

قدیمی ترین نمونه صندلی در ایران، بر مهره ای از جنس سنگ یمانی آبی رنگ از دوره عیلام به صورت تقش برجسته ایجاد شده است . بر روی آن تصویر یکی از پادشاهان عیلامی به نام شیلهک – این شوشیناک نقش بسته که بر روی صندلی ای نشسته است که لبه تکیه گاه آن گرد و به حالت برگشته و پایه های آن به شکل سُم حیوان می باشد ، این اثر متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد می باشد.

نمونه های فراوانی از این صندلی ها از دوره عیلام در نقوش روی مهرهای استوانه ای این دوره به وفور مشاهده می گردد.

در واقع می توان چنین گفت که استفاده از مبلمان در ایران از دوران باستان تا دوران معاصر در انحصار طبقه حاکم و بزرگان بوده است ، و از دوره قاجار و پهلوی بود که استفاده از آن که به عنوان عنصری تجملاتی کم کم مورد استفاده طبقه مرفه قرار گرفت و رفته رفته در میان سایر اقشار جامعه رایج گشت.

با مسافرت شاهان قاجار به فرنگ، مبلمان اروپایی به دربار شاهان قاجار و پس از آن ها در دربار پهلوی راه می یابد. در این دوران تعدادی تخت یا صندلی توسط هنرمندان ایرانی نیز ساخته می شود که امروزه در موزه های کشور از آن ها نگهداری می شود نظیر تخت نادری که که به دستور فتحعلی شاه قاجار توسط جواهر سازان و صنعتگران ایرانی ساخته شده است و امروزه در موزه جواهرات ملی نگهداری می شود.

در سایر کشور ها نیز صندلی ها بیشتر از آن که وسیله ای معمولی برای استفاده باشند ، وسیله ای برای نمایش مقام و دولت به شمار می آمدند. امروزه نیز صندلی تمثیلی از قدرت و اقتدار در مجلس عوام در انگلستان ، کانادا و بسیاری کشور ها می باشد.

تا قرن شانزدهم میلادی هنوز استفاده از صندلی عمومیت پیدا نکرده بود و مردم بر روی جعبه ، نیمکت و یا چهارپایه می نشستند. در دوران رنسانس بود که استفاده از صندلی به غیر از مسند دولت در میان مردم نیز رایج شد و دیگر هر کسی می توانست آن را خریداری کند.

با گذشت یک سده پس از انقلاب صنعتی و پی بردن به ارزش طراحی در صنعت، تحول چشمگیری در طراحی و تولید صندلی و به طور کلی مبلمان ایجاد شد. در اینجا به بررسی نمونه هایی از این صندلی ها می پردازیم :

صندلی کلاسیک

به مجموعه صندلی هایی که در حدفاصل آغاز جنبش مدرن و جنگ جهانی دوم طراحی شده و تا به امروز نیز تولید می شوند «صندلی های کلاسیک» می گویند.

در این سال ها بود که صندلی هایی بدون پایه عقبی طراحی شد ؛ البته طراح آن مشخص نیست. نظریه های گوناگی در ارتباط با این نوع طراحی مطرح شده است ؛ «مارسل برویر» این طراحی را نوعی اختصارگرایی در طرح قدیمی چهارپایه دانست و «آلوار آلتو» این طراحی را شیوه ای برای معرفی قابلیت های چوب های چندلایی تازه ابداع شده برای مبلمان هایی با تحمل و مقاومت بالا دانست.

بررسی نمونه های آثار کلاسیک نشان دهنده آن است که طراحان آن ها مجسمه ساز ، نقاش ، هنرمندان صنعتی یا طراحان گرافیک بوده اند.

در سال 1840 میلادی «مایکل تونه» روشی برای خم کردن چوب ابداع کرد و باعث تحولی بزرگ در طراحی و تولید مبلمان شد. به این ترتیب که چوب ها را با بخار آب خم کرده و منحنی هایی با قابلیت تحمل باری بیشتر از چوب های معمولی تولید کرد. همچنین او با حذف اتصالات پیچیده و کام و زبانه و قرار دادن چوب ها در کنار هم و اتصالشان توسط پیچ توانست صندلی ها را مونتاژ نشده و در بسته بندی های کم حجم صادر کند.

او صندلی هایی با تنوع صد طرح در اجزای خمیده تولید کرد. این صندلی ها در ایران با نام « صندلی لهستانی » شناخته می شوند و در بسیاری از تصاویری که از دوران قاجار به جای مانده این صندلی ها مشاهده می شوند.

صندلی مستعمراتی

در میانه قرن 19 میلادی بود که در انگلستان نوعی صندلی برای افسران انگلیسی حاضر در هندوستان طراحی شد. این افسران به صندلی هایی نیاز داشتند که راحت و سبک بوده ، به راحتی تا شود و همچنین بدون این که بشکند در زمین های ناهموار مورد استفاده قرار گیرد. این صندلی از اتصال یک سری قطعات چوب بلوط به صورت لق و بدون چسب تشکیل شده که با یک سری نوار چرمی ، نشیمن و پشتی ( از جنس چرم و کرباس ) به یکدیگر متصل می شود و به این ترتیب امکان قرارگیری صندلی به صورت متعادل در زمین ناهموار فراهم می گردد.

صندلی تریپولینا

طرح اولیه آن توسط یک مخترع انگلیسی به نام «جوزف بورلی فنبی» در سال 1877 میلادی به ثبت رسید. این صندلی بعد ها توسط کمپانی های «تریپولینا» در ایتالیا و «گلدن مدال» در آمریکا تولید شد. «صندلی هارودی» اقتباسی از این صندلی است که در سال 1940 میلادی توسط سه معمار آرژانتینی به نام های آنتونیو بونت ، خوان کورچان و فراری هاردوی طراحی شد.

تریپولینا به دلیل این که به راحتی باز و بسته می شد مورد استفاده افسران ارتش و همچنین دلقک های سیرک قرار گرفت و این چنین عمومیت پیدا کرد.

صندلی تریپولینا

صندلی ریمرشمید

در انتهای قرن نوزدهم میلادی بود که فرم صندلی های ساده و روستایی ساز دوباره احیا شدند. این صندلی برای نمایشگاه درسدن در سال 1899 میلادی طراحی شد. بسیار شبیه به صندلی های قرن 18 م. بوده اما صیقل و جلای بیشتری داشت.

صندلی قرمز - آبی

این صندلی توسط «گریت ریتهولد» در سال 1918 میلادی در هلند طراحی شده است. ریتولد عضو جنبش دِ استیل بود. اصل مهم در این جنبش توجه به خلوص همه عناصر بود ، خلوص خطوط افقی و عمودی باید حفظ می شد و فقط از رنگ های اصلی همراه با خطوط سیاه و سفید و خاکستری استفاده می کردند. ساختار اصلی این صندلی از میله های چوبی سیاه رنگی تشکیل می شد که در زوایای عمود بر هم از کنار هم رد می شدند و عناصر خطی دو صفحه زاویه دار چند لایی را نگه می دارند که قسمت پشتی آن به رنگ قرمز و نشیمن آن به رنگ آبی ، رنگ آمیزی شده بود. قسمت های انتهایی میله های سیاه با رنگ زرد ، رنگ آمیزی شدند به گونه ای که انتهای مربع شکل آن ها به صورت یک سطح کوچک به نظر می رسد. نقاشی های پیت موندریان بسیار شبیه به صندلی قرمز - آبی می باشند.

صندلی قرمز - آبی

صندلی واسیلی

این صندلی توسط «مارسل برویر» در سال 1925 میلادی در آلمان ، برای خانه نقاش معروف «واسیلی کاندینسکی» طراحی شده و به همین سبب به این نام شناخته می شود.

صندلی واسیلی سازمان پیچیده ای از قطعات کنار هم قرار گرفته همراه با سطوح نواری شکل نازکی که در تراز های گوناگون یکدیگر را قطع کرده و از هم رد می شوند. این قطعات توسط یک قاب لوله ای فولادی وسیع نگه داشته می شوند و شکل یک صندلی دسته دار با تناسبات خوب و ایستا را به خوبی بیان می کند.

صندلی واسیلی

صندلی باسکولانت

این صندلی در سال 1928 میلادی در فرانسه توسط «لوکوربوزیه» با ساختاری از لوله فولادی با رویه کرم – نیکل ساخته شد که نشیمن و پشتی آن از پوست گوساله و دسته های آن از تسمه چرمی می باشد. در ساخت این صندلی به آناتومی و فرم بدن توجه شده است.
با گذشت زمان پدیده ای جدید در طراحی صندلی به وجود آمد که آن را به صورت مجسمه هایی انتزاعی نشان می داد. صندلی به شکل دست مثالی برای این صندلی های نسل جدید سوررئالیستی می باشد که توسط شخصی ایتالیایی به نام « پدرو فریدبرگ » در سال 1963 میلادی در مکزیک ساخته شد. صندلی های بسیاری به این سبک ساخته شدند مانند صندلی به شکل صخره ، صندلی مریلین ( به شکل لب ) ، صندلی آیونیک به شکل سر ستونی زاویه دار.

صندلی باسکولانت

تحقیق و گردآوری :

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منابع

• لغتنامه دهخدا
• صندلی های مدرن / رضا افهمی ، فریناز فربود / مجله کتاب ماه هنر / سال 1391 / شماره 164