طلاکوبی

تاریخچه طلاکوبی (نقره کوبی)

طلا کوبی نوعى هنر تزئينی بر روی فولاد می باشد این هنر با ایجاد شیارهای بسیار نازک روی فولاد و پر کردن آن با طلا و نقره انجام می شود که امروزه در اصفهان رواج بیشتری دارد.

این هنر در دوره صفویه به اوج اعتلای خود رسیده است. هنر طلاکوبی به خراسان، سمرقند و افغانستان اختصاص دارد که در این میان تعداد انگشت شماری از استادان ایرانی در این زمینه فعالیت دارند. در ایران به این هنر کمتر پرداخته شده و بیشتر استادان این رشته اهل افغانستان هستند. طلاکوبی در دو سبک ایرانی و افغانستانی است که تفاوت میان این دو در تذهیب و مینیاتور به‌کار گرفته شده در طلاکوبی ایران است. قدمت این صنعت به حدود هزار سال پیش باز می گردد، که تاکنون مخفی و سری کار میشده ، و هیچگونه آموزشی نداشته است.

در قدیم برای تزیین افزار جنگ ، زره ها ، مهمیزها (آهن پاشنه کفش اسب سوار که با آن بر پهلوی اسب میزند تا اسب حرکت کند)، دسته چاقو و شمشیر و اشیایی از این قبیل ، از هنر طلاکوبی استفاده می شد و امروزه برای تزیین مجسمه های کبوتر که در مراسم های مذهبی استفاده می شود. لازم به ذکر است که گاهی مجسمه ها بطور منفرد نیز ساخته شده و طلاکوبی میگردند. در گذشته طلاکوبی روی فلزاتی مانند مس ، برنج، مفرغ نیز انجام میشد، اما امروزه هنرمندانی در گوشه و کنار کشور بویژه در اصفهان و تهران آثار زیبای فولادی خلق میکنند که داخل و خارج کشور طرفداران زیادی دارد.

از اساتید بنام این هنر میتوان از استاد عبدالقیوم بیانی که در بازار مسگرهای اصفهان به استاد شرافت مشهور است ، نام برد. وی هنرمندی افغانی است که به ایران مهاجرت کرده و ساکن اصفهان است. از اساتید ایرانی که در این زمینه زحمت بسیار کشیدند میتوان از استاد موقیس ، استاد حسن علی و حسین امیدی نام برد.

مهمیز : وسیله ای برای سوارکاری روی اسب و مَرکَب است که در انتهای چکمه سوارکاری قرار دارد و از فلزات ساخته می شود.

طلاکوبی روی خنجر ؛ دوره صفویه

تعریف طلاکوبی یا نقره کوبی

حکاکی های روی فولاد با طلا و نقره را طلا کوبی یا نقره کوبی می گویند که به زرکوبی و مطلا کاری نیز مشهور است. ابزار عمده زرکوب کارد طلا کوبی است که محلی که باید طلا کوبی شود به شکل ضربدر دندانه دندانه و حکاکی نموده و سپس مفتول از جنس طلا و یا نقره بسيار نازکى را در آن شيار جاى داده و سپس با چکش‌کارى و یشم کوبی آن را تثبیت مى‌کنند و سپس آن را تمیزکاری و پرداخت می دهند.

طلاکوبی رو سمبل های عَلَم تعزیه

مراحل کار طلا کوبی:

مرحله یکم) شیار زدن مجسمه یا ورق فولادی که کار روی آن کار انجام میشود :

با تیغه فولادی که با آب یا روغن آب دیده شده تا بسیار محکم باشد، اقدام به انداختن خطوط کم عمق و منظم و موازی روی شیء می کنند. با حرکت دادن دست به جلو و عقب به طور منظم خطوطی کنار هم و یک اندازه ایجاد میشود. این خطوط باید از سه جهت مختلف روی کار پیاده شود.

استادکار طلاکوب

مرحله دوم) انداختن طرح مورد نظر بر روی کار:

 طرحی را که میخواهیم طلا یا نقره کوب کنیم را به وسیله ی کاربن کپی می کنیم؛ از جمله طرح هایی که بر روی این آثار پیاده میشود می توان به چنگ، اسلیمی، ترنج و ... اشاره کرد. البته اسماء متبرکه نیز با انواع خط های نوشته شده برای این هنر مورد استفاده قرار می گیرند.

مرحله سوم) کوبیدن طلا یا نقره بر روی مجسمه یا ورق فولاد:

میله های فلزی بسیار نازک طلا و نقره که به اندازه تار موی سر می باشد. هر 1 گرم طلا به حدود 10 متر و هر گرم نقره به حدود 12 متر تبدیل می شود. برای کوبیدن چنین تارهای فلزی باریک به مهارت خاصی نیاز است، چرا که با کوچک ترین اشتباهی پاره می شوند. به همین منظور چکش مخصوص نیز طراحی شده است. وزن چکش حداقل 300 گرم است و یک سر آن معمولی و سر دیگر آن با الماس مصنوعی تجهیز شده است.

مرحله چهارم) یشم کوبی:

 با سنگی به نام یشم، کار تثبیت طلا یا نقره را انجام می دهند. کشیدن آن بر روی میله های طلا یا نقره باعث می شود این میله ها پهن شده و کامل در شیارها فرو رود و از کنده شدن آنها جلوگیری شود.

مرحله پنجم) پرداخت کردن:

در این محله به کار جلوه داده می شود. در مراحل ساخت اثر سطح آن کثیف شده و احتیاج به تمیز کاری و پرداخت دارد.  برای تمیز کردن از تیزآب (اسید) و مواد شوینده استفاده میشود. سپس با آتش دادن به اثر خلق شده جلوه خاصی نمایان می شود.

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منبع

• ايران آنتيک / www.iranantiq.com