ترکه بافی

ترکه بافی ، مروار بافی ، بامبو بافی ، ارغوان بافی ، چم بافی ، درج بافی ، همه از بافته های چوبی هستند که برای تهیه آن ها از الیاف ساقه های گیاهان و شاخه های درختان مختلفی همچون بید ، بید مرواری ، ارغوان و ... استفاده می شود و این که کدام نوع از مواد اولیه در اختیار باشد بستگی به این دارد که هنرمند در کدام منطقه از کشور به تولید بپردازد. به عنوان مثال در گیلان با به کار گیری ترکه های درخت بید مرواری به «مروار بافی» می پردازند. برای آشنایی بیشتر با این هنر ، به مقاله «مروار بافی» در بخش صنایع چوب مراجعه فرمایید.

درخت ارغوان در طرقبه ( 20 کیلومتری مشهد ) فراوان است در نتیجه بافت محصولات با ترکه درخت ارغوان (ارغوان بافی) ، از تولیدات این منطقه می باشد. این محصولات از استحکام بالایی برخوردار بوده و قبل از رواج پلاستیک کاربرد و مصارف فراوانی داشته است.

ارغوان بافی

در شوش برای بافت از ساقه و پوست درخت بید استفاده می شود که به « ترکه بافی » معروف است. برای این بافت همانطور که از نامش پیداست از شاخه های نورس و تازه درخت استفاده می کنند. ابتدا ساقه و پوست گیاه را خیس می کنند تا خاصیت ارتجاعی پیدا کنند و سپس به بافت می پردازند.

در روستاهای حاشیه مراغه از ساقه گیاهی به نام «موسن» یا «چم» برای این بافت استفاده می کنند. این گیاه خود به سه نوع «آق چم» ، «قره چم» و «آسیه چم» تقسیم می گردد. شیوه کار در «چم بافی» مشابه ترکه بافی است ولی محصولات بافته شده ظرافت محصولات ترکه بافی را ندارند. چرا که در «چم بافی» معمولا از پوست گیاه استفاده می شود و قطر ساقه های چم یکنواختی و توازن قطر ساقه های های بید را ندارند.

درج بافی

در اصطلاح کردی و لری به بافته های چوبی استوانه ای شکلی که به طول یک متر و قطر پنجاه تا هفتاد سانتی متر با شاخه های نازک بید ، ارغوان و ... تهیه می شوند « درج » می گویند.
عشایر ، از این بافته سنتی برای حمل و نقل ماکیان استفاده می کنند. زیرا ماکیان نیاز به محفظه ای با شیار های متعدد دارند که از گرما تلف نشوند. در مواقع سرما نیز صاحب آن ها بر روی آن بافتنی انداخته تا ماکیان سردشان نشود.

بامبو بافی

بامبو ، نوعی نی یا خیزران است که دارای قطر و ضخامت های مختلف ( از یک تا ده سانتی متر ) می باشد که در مناطق لیالستان لاهیجان و قاسم آباد رودسر و بیشتر مناطق شمالی کشور می رسد. «بامبو بافی» از زمان کشت چای در ایران رواج پیدا کرد و در گیلان متداول شد.
برای بافت بامبو ابتدا آن را که از قبل خشک شده با اره نجاری به قطعات 80 الی 100 سانتی متری در می آورند. سپس با داس ، نی ها را از وسط بریده و به صورت نوار در می آورند. لبه این نوار ها را با وسیله ای که در اصطلاح محلی به آن «ماشین» گفته می شود به عرض مساوی در آورده و پس از رنده کردن آماده بافت می کنند. بافندگان کار خود را از دایره کف شروع کرده و سپس به بافت بدنه می پردازند. گاهی اوقات نیز برای وصل کردن برخی قطعات به یکدیگر از مفتول های سیمی بسیار نازک استفاده کرده و با انبردست معمولی آن ها را بهم می پیچانند. در انتها برای این که محصول شکل یکنواختی پیدا کند نی های اطراف آن را که معمولا بزرگ و کوچک است با قیچی مخصوصی که به شکل قیچی باغبانی است ، برش می دهند.

بامبو بافی

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منبع

• ايران آنتيک / www.iranantiq.com