توری دوزی

« توری دوزی » یکی از انواع رودوزی های سنتی ایران می باشد. « توری » پارچه ای لطیف و مشبک است که از نخ یا چیزی دیگر بافته می شود. برای پرده و سایر موارد و آنچه از نخ یا ریسمان می بافند برای به دام انداختن و گرفتن پرندگان و یا صید ماهی (مثل تور ماهیگیری) به کار می رود.
در زمان های گذشته ، تور به شیوه سنتی بافته شده و سپس داخل سوراخ های آن را با طرح دلخواه دوخت زده و از آن استفاده می کردند. اما امروزه به دلیل این که بافت تور مشکل و وقت گیر است و تولید آن به شیوه سنتی مقرون به صرفه نیست ، آن را روی تورهای ماشین بافت انجام می دهند.
توردوزی معمولا با نخ ابریشم الوان به صورت تابیده یا نتابیده انجام می شود و گاهی نیز برای دوختن نقوش آن از نخ گلابتون یا نقده استفاده به عمل می آید.

زنان ایرانی در دوره افشار روبند های خود را توری دوزی می کردند.

نقوش

به دلیل این که امکان هر نوع دوختی بر روی تور میسر می باشد می توان انواع نقوش هندسی ، گل و بوته ، بلور برفی ، بته جقه ، نقوش جانوران و درختان را بر روی آن دوخت.
مسلما توردوزی مناطق مختلف طرح ها و ویژگی های خاص خود را دارد و دارای اشکال متفاوتی می باشد. در این میان آن هایی که با بخیه های کوچک بر روی تورهای ریزبافت تولید شده اند از مرغوبیت بیشتری برخوردارند.

شیوه دوخت

توردوزی به چند شیوه انجام می پذیرد ؛ رایج ترین آن نوعی است که فقط طرح مورد نظر بر روی تور دوخته می شود مانند ستاره دوزی. در نوع دیگری از آن ، هم طرح و هم سراسر زمینه با نخ های ابریشم رنگین دوخته می شود. این دوخت به دو روش انجام می پذیرد :

• طرح و زمینه توسط تغییر رنگ از هم متمایز می شوند. (در این نوع تنوع دوخت بسیار محدود است)
• طرح و زمینه با یک رنگ دوخته شده و به وسیله تغییر و تنوع بخیه ها از هم مشخص می شوند.

در توردوزی گاه یک طرح تکرار می شود و فاصله ای میان طرح های تکراری نیست ؛ در این صورت معمولا از یک یا دو رنگ در دوخت استفاده می گردد.

از نقوش رایج در توری دوزی

ستاره دوزی

«ستاره دوزی»  یکی از رودوزی های زیبا و سنتی است که بر روی توری دوزی انجام می گیرد.

شیوه دوخت

برای انجام این دوخت زیبا ابتدا باید از یک گوشه سطح نخ کشی شده ی توری دوزی  شده ، یک خانه خالی را ول می کنیم و در خانه دوم سوزن را خفت می اندازیم ؛ نخ طوری از روی دو خانه خالی رد می شود که قطر دو خانه خالی را رسم کند و از زاویه خانه خالی سوم بیرون آید. همانند این حرکت را در جهت قطر دیگر نخ کشی توری دوزی انجام می دهیم تا به شکل زیر درآید. سپس محل تلاقی کلیه قطرهای خانه های خالی نخ کشی شده را به صورت دوره ای می دوزیم تا شکلی همانند ستاره را تداعی کند.

ستاره دوزی

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منابع

• دايره المعارف هنر های صنايع دستی و حرف مربوط به آن / سيد ابوالقاسم سيد صدر / انتشارات سيمای دانش / چاپ دوم / سال 1388