دوربین عکاسی

تاریخچه

سال ها پیش از آن که دوربین عکاسی اختراع شود، اساس کار عکاسی یعنی «اتاقک تاریک» اختراع شد. در قرن پنجم هجری / یازدم میلادی توسط دانشمندی مسلمان به نام «ابن هیثم» ، برای مشاهده کسوف ، خسوف و ستاره ها از آن استفاده می گرفت.
اتاقک تاریک ، جعبه یا اتاقکی بود که فقط بر روی یکی از سطوح آن روزنه ای ریز ، وجود داشت. با عبور نور از این روزنه تصویری نسبتا واضح اما وارونه در سطح مقابل آن تشکیل می شد. در واقع دوربین در آغاز چیزى نبود جز همین اتاق تاریک که به تدریج پیچیده تر و کاملتر شد.
اتاقک تاریک در طول جنگ های صلیبی به اروپا راه پیدا کرد. داوینچی آن را کَمِرا آبسکورا (Camera Obscura) و روزنه ریز آن را نیز پین هول (Pine Hole) نامید.

اتاقک تاریک ، کامرا آبسکورا

نقاشان ایتالیایی (در قرن 16 میلادی) از این وسیله برای طراحی دقیق منظره ها و دورنمایی صحیح استفاده می کردند، به این ترتیب که کاغذی را بر روی سطح مقابل روزنه قرار می دادند و تصویر شکل گرفته را ترسیم می کردند.
در سال 1550م. «جرولامو کاردانو» برای وضوح تصویر بیشتر عدسی محدبی را به روزنه اتاقک تاریک اضافه کرد.
در قرن هفدهم آینه 45 درجه نیز به آن اضافه شد. آینه نور منعکس شده از موضوع را روی صفحه ای داخل اتاقک تاریک می تاباند.
در سال 1727 م. «شولتز» پی برد که نیترات نقره بر اثر قرار گرفتن در نور آفتاب تیره می شود.
در سال 1819 م. «سر جان هرشل» به خواص هیپوسولفیت دوسود در حل نمک های نقره پی برد و آن را ماده ثابت کننده تصویر معرفی کرد. امروزه نیز از این ماده به عنوان محلول ثبوت استفاده می شود. «هرشل» با ترکیب دو کلمه (Photo) به معنی نور و (Graphein) به معنی رسم کردن ، واژه (Photography / فوتوگرافی) را ابداع کرد ؛ این واژه امروزه برای عکاسی به کار برده می شود.
در سال 1826-1827 میلادی یک مخترع فرانسوی به نام ژوزف نیسفور نی ئپس (Joseph Nicephore Niepce) با به کار بردن مواد حساس در اتاقک تاریک توانست اولین عکس دنیا را ثبت کند. وی تصویر ایجاد شده در اتاقک تاریک را حدود 8 ساعت بوسیله خورشید ، نور داد سپس آن را ظاهر و ثبت کرد. نی ئپس این روش را هِلیوگرافی (Heliography) یا ترسیم بوسیله خورشید نامید. پس از مرگ نی ئپس ، « لویی ژاک مانده داگر» کار وی را ادامه داد و پس از مدتی روشی ابداع کرد که آن را (داگرئوتیپ) نامید. در این شیوه تصاویر بر روی صفحات مسی نقره اندود تهیه می شد و تصویر به دست آمده قابل تکثیر نبود.

در گذشته برای عكسبرداری از دوربين های عظيمی استفاده می شد، مثل دوربین ماموت كمرا که از يک واگن قطار ساخته شده بود و 11 نفر خدمه داشت. چندی بعد «ویلیام هنری فوکس تالبوت» با تهیه تصویر نگاتیو در ابعاد کوچکتر ، بزرگسازی تصویر و همچنین به دست آوردن تصویر پوزتیو یا مثبت ، دو مرحله اصلی در ظهور عکس را تکمیل کرد. این شیوه اساس عکاسی بر مبنای تصویر نگاتیو - پوزتیو را تشکیل می دهد. با این ابداع فیلم ها در اندازه کوچکتر ساخته شدند. با همه این اوصاف همچنان زمان عکسبرداری طولانی بود به طوری که برای این کار، از ابزار مشقت باری همچون آپولو که بعدها برای شکنجه بکار گرفته شد ، استفاده می کردند. برای این که تصویر شخص هنگام عکسبرداری محو نشود وی را برای دقایقی به آپولو می بستند تا کاملا بی حرکت نگه داشته شود.

ماموت کمرا

با کشف شیوه «کلودیون» بر روی شیشه ، زمان عکسبرداری به 2 تا 3 ثانیه رسید. در این روش عکاس باید ماده حساس را ساخته و بلافاصله بر شیشه بمالد و قبل از خشک شدن آن ، عکس را ظاهر کند.
چندی بعد «ریچارد مدوکس» با استفاده از ژلاتین و برومور نقره و مالیدن آن به سطح شیشه ، ماده حساسی تهیه کرد که امکان جابجایی شیشه های حساس آماده شده برای عکسبرداری را فراهم می ساخت. همچنین زمان عکسبرداری نیز به 0.04 ثانیه رسید.
با پیشرفت علم در زمینه شیمی و فیزیک ، عکاسی نیز پیشرفت کرد و هر روز وسایل جدیدی برای آن ابداع و معرفی می شد. در سال 1904 (بعد از اختراع سینما توسط برادران لومیر) فیلم های حساس به تمامی طیف خورشید ابداع شد که بر وسعت کاربردهای عکاسی افزود. در این میان ، «جرج ایستمن» بنیانگذار موسسه کداک ، با ارائه محصولات متعددی به بازار ، تلاش کرد تا عکاسی را در دسترس عموم قرار دهد.
در سال 1931 م. «دکتر هارولد. ا. اجرتون» دستگاهی ساخت که پایه و اساس فلاش های الکترونیکی امروزی گردید. فلاش وسیله ایست که می تواند کاستی های نور را برای عکاس تامین نماید.

با ورود رایانه به جهان ، همه چیز شکل دیجیتال به خود گرفت. دوربین ها نیز از این قضیه مستثنی نبودند. اولین دوربین های عکاسی دیجیتال به زمان اولین سنسورهای ثبت تصاویر در یک دستگاه ضبط ویدیویی در سال 1951 م. باز می گردد. در این تاریخ هنوز استفاده از رایانه رواج نداشت ، این دوربین تصاویر را بر روی نوار ذخیره می کرد. در سال 1972 م . اولین دوربین بدون فیلم در جهان توسط کمپانی کداک تولید شد. این دوربین بسیار سنگین و برای عموم مناسب نبود. در سال 1981 م. اولین دوربین دیجیتالی که مناسب استفاده عموم بود با نام «ماویکا» توسط کمپانی سونی به بازار عرضه شد.

تاریخچه ورود دوربین عکاسی به ایران

عکاسی به روش داگرئوتیپ در سال 1839 میلادی همزمان با سلطنت محمد شاه قاجار در پاریس عرضه شد. چند ماه بعد به درخواست محمد شاه ، دولت های روس و انگلیس نخستین وسایل عکاسی را به ایران فرستادند.
دستگاه عکاسی روسی که هدیه ای از امپراطور بود توسط دیپلماتی به نام نیکلای پاولوف روسی که تعلیم عکاسی دیده بود ، به تهران آورده شد و در پایان آذر ماه سال 1221 ه. ش. (اواسط دسامبر سال 1842 م.) اولین عکسبرداری در ایران در حضور محمد شاه انجام شد. کمی بعد در حالی که در بسیاری از کشورهای جهان عکاسی رایج نشده بود، در تهران سه دستگاه عکاسی داگرئوتیپ وجود داشت.

شاهزاده ملک قاسم میرزا و ژول ریشار فرانسوی از پیشروان عکسبرداری به شیوه داگرئوتیپ بودند.
ملک قاسم میرزا شاید اولین عکاس ایرانی باشد. ناصرالدین میرزا (ناصرالدین شاه در آینده) در زمره اولین افراد خانواده سلطنتی بود که تصویرش بر صفحه داگرئوتیپ ثبت شد. ناصرالدین شاه از این هنر در ایران بسیار حمایت کرد و افرادی را برای عکاسی به ایران فراخواند. از جمله فرانسیس کارلهیان فرانسوی که به دستور وی برای ترویج عکاسی به ایران آمد.

لقب عکاسباشی در این دوره به عنوان عالی ترین رتبه فنی در ایران ابداع شد ؛ آقا رضا عکاس باشی اولین عکاس حرفه ای و پرکار دربار ناصرالدین شاه بود که بسیاری از سفر ها و اتفاقات حکومت ناصرالدین شاه را عکاسی کرده است.
عکاسی ایران در دوران ناصری جزو بهترین ها در جهان جلوه کرد. در آلبوم خانه کاخ گلستان که یادگاری از دوره قاجار است ، در یکدست بودن و قدمت در دنیا رقیب مجموعه پادشاهی بریتانیا می باشد.

ساختمان اصلی دوربین های عکاسی

• لنز
• ابزار تنظیم فاصله و نور ؛ ابزار تنظیم نور شامل مسدود کننده ، دیافراگم و نورسنج می باشد.
• منظره یاب
• تعویض گر فیلم
• اتاقک تاریک
• کنتور شمارشگر فیلم

با پیشرفت تکنولوژی تجهیزات دیگری نظیر واضح سازی اتوماتیک ، تنظیم نور اتوماتیک ، موتور جلوبرنده ، جمع کننده فیلم و ... به آن اضافه شدند.

طبقه بندی دوربین های عکاسی

• دوربین قطع بزرگ : این دوربین ها حجم و وزن زیادی دارند و در آتلیه ها روی سه پایه قرار می گیرند و به دوربین های آتلیه ای معروفند. این دوربین ها با فیلم های تک صفحه ای موسوم به فیلم تخت کار می کنند. نحوه تشکیل تصویر در منظره یاب این دوربین ها به صورت چپ و راست (همانند آینه) و واژگون می باشد.
• دوربین های قطع متوسط : نسبت به دوربین های آتلیه ای ، کم حجم تر هستند و علاوه بر آتلیه در آماکن دیگر نیز کاربرد دارند. قطع فیلم این دوربین ها 120 است. تصویر در منظره یاب این دوربین ها به صورت چپ و راست (همانند آینه) دیده می شود.
• دوربین های قطع کوچک : این دوربین ها کم حجم بوده و مورد استفاده عکاسان حرفه ای و غیر حرفه ای قرار می گیرد. قطع فیلم این دوربین ها 135 و 126 است. در این دوربین ها بر خلاف موارد اشاره شده در بالا ، تصویر با موضوع هم جهت است.
• دوربین های مینوکس یا کارآگاهی : این دوربین ها جثه کوچک و کاربردی غیر حرفه ای دارند و به اشکال گوناگون ( به عنوان مثال در قالب یک ساعت ) ساخته می شود. قطع فیلم آن ها 110 می باشد.
• دوربین های خاص : دوربین پولاروید و برخی دوربین ها که کاربردی تخصصی دارند.

دوربین مینوکس یا کارآگاهی در قالب ساعت

دوربین پولاروید ، آنتیک

دوربین پولاروید : نوعی دوربین آنالوگ ظهور فیلم فوری هستند که بلافاصله پس از عکسبرداری ، نسخه چاپ شده عکس را پرینت کرده و عکس گرفته شده یک دقیقه بعد (در مدل های جدیدتر تا چند ثانیه بعد) قابل رویت بود.

دوربین دو لنز انعکاسی ( TLR ) : یکی از مقبول ترین دوربین های عکاسی بودند که در اندازه قطع متوسط عرضه شده اند. این دوربین ها دارای دو لنز در جلوی دوربین می باشند که هر کدام در محفظه ای جداگانه قرار دارند اما فاصله کانونی مشابهی دارند. لنز بالایی به کمک آینه ای با زاویهٔ 45 درجه ثابت تصاویر را روی ششیه مات که در بالای دستگاه قرار گرفته منعکس می سازد و عکاس با دیدن تصویر روی شیشه مات تنظیم و کادر بندی را انجام می دهد اما لنز پایین ، عدسی اصلیست که تصویر موضوع را روی فیلم تشکیل می دهد. اولین نوع این دوربین در سال 1929 م. توسط هایدک در آلمان ساخته شد که «رولیفلکس» نام دارد.

دوربین دو لنز انعکاسی (TLR) ، آنتیک

تحقیق و گردآوری :
گروه کارشناسی ایران آنتیک
www.iranantiq.com

منابع

• تاریخ عکاسی در ایران ؛ یادداشت دکتر عدل برای کتاب ایران در عصر قاجار / شهریار عدل / مجله بخارا / سال 1391 / شماره 86
• عکاسی در باستان شناسی و نگاهی به عکاسی مردم نگاری / ندا حسین طهرانی / انتشارات پازینه / چاپ اول / سال 1394