:: مزایده شماره ۸۶ :: اینجا ضربه بزنید

چرتکه

درباره چرتکه


در زمان های قدیم ، برای جمع و تفریق و حساب های جزئی از سنگ ریزه ، تسبیح ، چوبخط و یا ابزاری از این قبیل استفاده می کردند. رفته رفته این ابزار ها تکامل پیدا کرده و به شکل چرتکه در آمدند. مشخص نیست که اولین بار در کجا ساخته و به کار گرفته شده ؛ کهن ترین نشانه از آن را می توان در ادبیات رومی یافت.

چرتکه ابزاری ابتدایی و چوبیست که شامل یک چهارچوب و 10 میله است که هر کدام چند مهره چوبی در خود داشتند و کار کسبه را راه می انداخته و همچنان مورد استفاده بعضی کسبه قدیمی قرار می گیرد. ساده ترین عمل محاسباتی که می توان با چرتکه انجام داد ، عمل جمع است.

نحوه استفاده از آن قواعد ساده ای داشت. کسبه هنگام استفاده از آن می گفتند : «بذار چرت بندازم»

در گذشته حتی معاملات تجاری بزرگ از چند ده تا چند صد هزار تومان تجاوز نمی کرده و تعداد میله ها و مهره های چرتکه با تعداد رقم هایی که در نهایت قیمت ها وجود داشته برابر بوده است.

قدیمی ترین و ساده ترین چرتکه ، نوع یونانی آن است که تخته چوبی بود و لایه نازکی ماسه سیاه بر آن پاشیده ، تا بتوانند روی آن با نوک انگشت یا قلمی چوبی خط بیندازند. نوع دیگر چرتکه ، «تخته حساب» بود که از سده 4 قبل از میلاد تا زمان رنسانس استفاده از آن رایج بود. تخته ای بود با خطوط موازی علامت گذاری شده ، که هر خط ارزش موضع اعداد را در یک دستگاه شمار که معمولا عدد نویسی آن بر مبنای 10 بود ، مشخص می کرد. خط ها را روی چوب می کندند یا روی پارچه بخیه می زدند و از شن ها ی گرد یا وسیله هایی مشابه آن برای شماره گر استفاده می کردند. نوع سوم آن همین چرتکه های معمول می باشند که در واقع همان تخته حساب با کمی تغییر هستند. شمارنده این چرتکه ها ، مهره هایی هستند که به راحتی بر روی میله ها جابجا می شوند.

چرتکه در زبان های گوناگون

در زبان انگلیسی به آن «آباکوس / abacus» می گویند. در یونان به تخته صاف «آباکس/ abax» گفته می شود که شاید ریشه آن از کلمه «آباک / abaq» عبری به معنی گرد و خاک گرفته شده باشد.

در زبان چینی به آن «سوان پان / suan pan» گفته می شود. سوان پان به معنای جعبه محاسبه است. دانه هایی شبیه مهره تسبیح دارد که به راحتی بر روی میله هایی از چوب خیزران می لغزند. هر میله پنج مهره زیر تیغه میانی و دو مهره بالای تیغه دارد. این نوع چرتکه در کره نیز مورد استفاده قرار می گرفت.

چرتکه چینی ، سوان پان

چرتکه چینی ، سوان پان

در زبان ژاپنی به آن «سوروبان / soroban» می گویند که این چرتکه تغییر یافته همان سوان پان چینی می باشد. تیغه بالا را آسمان و تیغه پایین را زمین می نامند. این چرتکه همانند چرتکه چینی بوده ولی بعدها کمی تغییر شکل پیدا کرده است.

چرتکه ژاپنی ، سوروبان

چرتکه ژاپنی ، سوروبان

تفاوت چرتکه های سوروبان و سوان پان

تفاوت چرتکه های سوروبان و سوان پان

و اما چرتکه روسی که به آن «سچوتی / S'choty» می گویند و همین نوع چرتکه است که در ایران متداول می باشد. به احتمال زیاد این چرتکه از هند و خاورمیانه به روسیه راه پیدا کرده است. این چرتکه شامل میله هایی افقیست که روی آن 10 مهره قرار دارد. دو مهره میانی به رنگی دیگر برای سهولت در شمارش در آن قرار داده شده است.

چرتکه روسی متدوال در ایران

چرتکه روسی متدوال در ایران

امروزه در اروپا و انگلستان استفاده از چرتکه منسوخ شده و در آمریکا تنها برای آموزش عدد نویسی به خردسالان مورد استفاده قرار می گیرد.
در ایران نیز استفاده سابق را در بازار ندارد و جای خود را به ماشین حساب داده است.
چرتکه هایی مخصوص نابینایان در بازار موجود است که در زیر مهره های آن ها ، ابزاری مانند لاستیک و نمد به کار رفته تا از لغزش بی جای مهره ها و با کم کردن اصطکاک ، از سر و صدای آن ها جلوگیری کند.


تحقیق و گردآوری :

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com


منابع

  • چرتکه ماشین حساب دیروز / نوشته : مارتین گاردنر / ترجمه : هرمز شهریاری / مجله چیستا / سال 1375 / شماره 134 و 135
  • جنبه های فولکوریک سراهای بازار سنتی اراک / فرهاد امام جمعه ، پروین بختیاری بستاکی / مجله فرهنگ مردم ایران / زمستان 1392/ شماره 35
نظر کاربران

avatar
۰ لایک
چوتکه چوبی میخواستم دارید
avatarنظر خود را ارسال کنید

لوگو ایران آنتیک کوتاه درباره ما
ایران آنتیک ، حامی فرهنگ و هنر
فروشگاه اینترنتی ایران آنتیک و مرجع خرید سکه ، اسکناس ، مدال ، صنایع دستی ، کتاب و غیره ... می باشد. تلاش ما در ایران آنتیک عرضه مستقیم و بدون واسطه کالای کلکسیونی دارای اصالت ایرانی و خارجی از مجموعه داران کشور و معرفی و فروش آنها در این وبسایت است. و همچنین تهیه تخصصی گلچینی از بهترین لوازم آنتیک و اشیاء قدیمی (برندهای قدیمی کارخانه ای) بر مبنای تعریف درست آنتیک و همچنین صنایع دستی نفیس هنرمندان ایرانی است. گلچینی که باعث برانگیختگی حس نوستالژی در بین علاقمندان خواهد شد. یکی از بخش های مهمی که در ایران آنتیک بطور جدی و مرجع گونه به آن پرداخته می شود، بخش کلکسیونی یا مجموعه داری می باشد. بخش هایی نظیر سکه ایرانی ، مدال یادبود ، اسکناس ایرانی ، تمبر قدیمی و غیره که بسیار جامع و متنوع اند. در ایران آنتیک جهت شناساندن فرهنگ و هنر به علاقمندان صنایع دستی ، تلاش شده با جذب افراد کارشناس اقدام به تولید مقالات اختصاصی و ارزنده نماییم تا دست ساخته های اصیل ایرانی مانند قلم زنی ، فیروزه کوبی ، میناکاری ، خاتم کاری ، رودوزی ها و بسیاری دیگر را به علاقمندان بشناسانیم. ایران آنتیک بهترین مکان برای شناخت و خرید آنلاین صنایع دستی نقره ، اشیاء قیمتی و کلکسیونی ، سکه قدیمی ، اسکناس قدیمی ، کتاب تاریخی و تخصصی ، زیورآلات و... می باشد.