کمند دوزی

یکی از انواع رودوزی های زیبا و سنتی ایران « کمند دوزی» نام دارد. «کمند» در لغت به معنای رشته درازی است که برای شکار حیوانات و همچنین گرفتار کردن انسان مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین وسیله ایست که با آن از دیوار بالا می روند. به آن «خمند» نیز گفته می شود.

«کمند دوزی» به نوعی رودوزی است که با استفاده از قیطان ابریشمی یا پشمی ، منجوق ، سرمه و یا ملیله به عنوان آخرین حاشیه ، دور دوخت های داخل یا خارج متن اجرا می گردد و به این ترتیب کل رودوزی را احاطه می کند یا به نحوی قاب می گیرد. به طور کلی می توان گفت که این رودوزی ، دوختی مستقل نیست و مکمل دوخت های دیگر محسوب می شود.

کمند دوزی

این دوخت بیشتر با دوخت هایی از قبیل قلاب دوزی ، تکه دوزی ، پته دوزی یا سلسله دوزی ، بخارا دوزی ، آجیده دوزی ، کتیبه دوزی ، بلوچ دوزی ، منجوق دوزی ، سرمه دوزی ، ملیله دوزی ، زرتشتی دوزی ، مضاعف دوزی ، گلابتون دوزی ، ده یک دوزی و بیلیش دوزی همراه است.
بعضی از هنرمندان ، این رودوزی را با دوخت دندان موشی یا شرفه دوزی زینت می بخشند.

این دوخت تقارن زیادی با هنر کمند اندازی در صفحه آرایی و کتاب آرایی دارد. از دوران کهن تا به امروز در صفحه آرایی ، کمند اندازی با استفاده از جداول پهن یا جداول ساده بعد از تمامی حواشی در صفحه ظاهر شده و تزئینات بعد از آن را شرفه ها تشکیل می داده اند اما در کمند دوزی معمولا اطراف جدول کمند را با زرک دوزی ، دندان موشی یا شرفه تزئین می کنند.

صفحات کمند اندازی شده با طلا و لاجورد در کتاب تحفه الوزراء ، کاتب میر علی هروی ، سده 10 هجری

حجاری ها و نقش برجسته های تخت جمشید و کشفیات رودنکو در پازیریک و آثار باقیمانده گواه این امر است که این رودوزی قدمتی دیرینه دارد.
با رواج پارچه های زربفت و توسعه صادرات آن در دوره اشکانی ، استفاده از قیطان های ابریشمی و گلابتونی در حاشیه سازی ها بسیار مورد توجه قرار گرفت و در تزئین لباس ، بقچه ، سوزنی و حاشیه پرده ها مورد استفاده قرار گرفت.
در دیگر دوره ها نیز این دوخت نسبت سایر دوخت ها از رواج بیشتری برخوردار بود ؛ به خصوص از قرن 4 هجری قمری با وارد شدن کاغذ به ایران و تحول در کتابت و کتاب آرایی و رواج طرح های هندسی در انواع دوخت ها ، کمند دوزی نیز به عنوانی دوختی مکمل در میان دوخت ها از رواج بیشتری برخوردار شد.

روش کار

پس از طراحی و نقش پردازی روی پارچه ، روی طرح جدول ، قیطان گذاری یا فیتیله گذاری کرده و به فاصله معینی از هم با کمک نخ های گلابتون زرین یا سیمین و یا نخ های ابریشمی الوان بست می زنند. گاهی برای نمود بیشتر کار و جلوه بیشتر به دوخت ، در بست زنی نخ های گلابتون را ده به ده دسته نموده و پس از قرار دادن با فاصله ی معین روی کمند ، آن را روی زمینه پارچه بخیه می زنند . بخیه ها نیز با استفاده از نخ گلابتون و یا نخ هم رنگ زمینه با ظرافت خاصی باید زده شود تا مشخص نشوند. گاهی برای اجرای کمندهای عریض ، از دو یا سه لایه قیطان کنار هم استفاده می نمایند.

موارد مصرف

کمند دوزی به همراه سایر دوخت ها بیشتر برای انواع سجاده ، سوزنی ، بقچه ، تابلوهای تزیینی ، پرده خانه خدا ، سایر پرده ها ، کلاه ها ، لباس ها ، رویه کوسن ، رومیزی ، جلدهای پارچه ای ، مچ پیچ ها ، روجعبه ای ، روقوری و … به کار می رود. نمونه های بی نظیری از این دوخت زیبا در موزه ها ی دنیا و در ایران به خصوص در موزه هنرهای تزیینی نگهداری می شوند.

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منابع

دايره المعارف هنر های صنايع دستی و حرف مربوط به آن / سيد ابوالقاسم سيد صدر / انتشارات سيمای دانش / چاپ دوم / سال 1388

کوتاه درباره ما
ایران آنتیک ، حامی فرهنگ و هنر
اینجا فروشگاه آنلاین محصولات کلکسیونی ، اشیاء قدیمی ، آنتیک و صنایع دستی معاصر ایران است. «ایران آنتیک» در حقیقت علامت تجاری این واحد صنفی می باشد. و شما در حال مشاهده وبسایت راهنمای قیمت و مرجع خرید آنلاین سکه پهلوی و قاجاری ، اسکناس پهلوی و قاجاری ، مدال یادبود پهلوی و قاجاری ، صنایع دستی قدیمی ، کتاب تخصصی و راهنمای قیمت و غیره ... می‌باشید. تلاش ما در ایران آنتیک تامین محصولات کلکسیونی دارای اصالت ایرانی و خارجی و معرفی و فروش تخصصی آن به مجموعه داران کشور در این وب‌سایت است. و همچنین تهیه تخصصی گلچینی از بهترین لوازم آنتیک و اشیاء قدیمی (برندهای قدیمی کارخانه ای) بر مبنای تعریف درست آنتیک و همچنین صنایع دستی نفیس هنرمندان ایرانی است. گلچینی که باعث برانگیختگی حس نوستالژی در بین علاقمندان خواهد شد. اما در اینجا بطور مرجع گونه به وجه کلکسیونی و مجموعه داری ایران نظیر سکه ایرانی ، مدال یادبود ، اسکناس ایرانی ، تمبر قدیمی و غیره که بسیار جامع و متنوع‌اند می‌پردازیم. در ایران آنتیک جهت شناساندن فرهنگ و هنر به علاقمندان صنایع دستی ، تلاش شده با جذب افراد کارشناس اقدام به تولید مقالات اختصاصی و ارزنده نماییم تا دست ساخته های اصیل ایرانی مانند قلم زنی ، فیروزه کوبی ، میناکاری ، خاتم کاری ، رودوزی ها و بسیاری دیگر را به علاقمندان بشناسانیم. شما از طریق منوی سایت میتوانید دسته بندی ها را مشاهده و به انبوهی از اشیاء قدیمی و کلکسیونی مانند سکه قدیمی ، اسکناس قدیمی ، سکه طلا ، سکه نقره ، سکه یادبود ، مدال یادبود دوره پهلوی ، سکه شاهی ، سکه قاجاری ، اسکناس شاهی و...، کتاب راهنما و لوازم جانبی تخصصی ، و... دسترسی داشته باشید. ایران آنتیک ، نشانه اطمینان شماست. اطلاعات بیشتر...