:: مزایده شماره ۸۶ :: اینجا ضربه بزنید

عقیق

درباره عقیق


عقیق (Agate)

واژه عقیق از رودخانه ای در شبه جزیره سیسیل گرفته شده که احتمالا در گذشته از بستر این رودخانه ، قلوه سنگ های عقیق یافت می شده است.
در گذشته عقیق هایی که از معادن آلمان استخراج می شدند، به رنگ های قرمز ، صورتی و قهوه ای بوده و بین لایه های آن گاهی نوارهای خاکستری رنگ دیده می شود. این معادن امروزه قابل استفاده نیستند.
عقیق های آمریکای جنوبی خاکستری کم رنگ و بدون علائم مشخص می باشند. بدین خاطر به طور مصنوعی رنگ می شوند.

عقیق در بلوردان ها در سنگ های آتشفشانی در انواع ملافیر Melaphyre و پورفیری Porphyry ، با ابعاد مختلف از چندین سانتیمتر تا چندین متر قطر یافت می شود. بلوردان ها ضخامت یکسان دارند و قسمت داخلی آن ها از لایه های عقیق یا بلورهای میکروسکوپی پر می شود.

بلوردان ( ژئود ) عقیق

بلوردان ( ژئود ) عقیق

در قرن نوزدهم میلادی ، مهم ترین مکان برای یافت بلورهای عقیق ، نزدیک ایدار اوبرشتاین در آلمان قرار داشت. اندازه این بلوردان ها به ندرت بزرگ تر از هندوانه و به رنگ های قرمز ، خاکستری ، زرد ، قهوه ای و آبی کم رنگ دیده می شدند.
عقیق های برزیلی برای حکاکی بسیار مناسب هستند. در کشورهای چین، هندوستان، مالاگاسی، مکزیک و نقاط مختلف آمریکا نیز معادن مهم عقیق وجود دارد. نوعی عقیق در ایالت اورگن / Oregon آمریکا یافت می شود که سطح خارجی شیار دار و گاه ساختار درونی ستاره ای شکل دارد. این عقیق به بذر طوفان معروف است.

مصریان بیش از 3 هزار سال پیش ، از عقیق به عنوان سنگی قیمتی استفاده می کرده اند.
در دوران باستان از آن به عنوان طلسم استفاده می کردند و می پنداشتند که برای محافظت و رفع تشنگی کاربرد دارد. مجموعه ای از 3 هزار کاسه عقیق توسط Mithradates پادشاه Pontus اشتیاق گذشتگان را به عقیق نشان می دهد. در زمان رنسانس جمع آوری کاسه های عقیق دراروپا رواج داشت و نمونه هایی از آن در بسیاری از موزه ها از جمله موزه معروف لوور موجود است.

گردنبند عقیق ، مصر ، 1075 - 716 قبل از میلاد

گردنبند عقیق ، مصر ، 1075 - 716 قبل از میلاد

ساختار عقیق

عقیق ، با ترکیب شیمیایی Sio2 (سیلیسیوم دی اکسید) ،شکلی از کوارتز (microcrystalline quartz) است و دارای انواع گوناگونی چون نیمه شفاف ، مات و همچنین لایه های کلسدونی می باشد که هر کدام به یک رنگ و یا هم رنگ و یا با تناوب لایه هایی از اپال در میانش دیده می شود. در برابر گرما حساس است و اگر در معرض گرما قرار گیرد می ترکد (از این خاصیت برای تشخیص آن استفاده می شود.) . دارای سختی مو 7 - 6.5 و وزن مخصوص  2.60 - 2.65 می باشد فاقد کلیواژ و پدیده چند رنگی است. ضریب شکست نور در آن 1.544 - 1.553 و شکست دو گانه 0.009 می باشد. پدیده فلورسانس آن بر حسب نوار رنگی متفاوت است ؛ گاهی به رنگ زرد ، آبی تا سفید دیده می شود. سیستم کریستالی آن هگزاگونال ، تری گونال است و معمولا به صورت کابوشن ( گنبدی شکل ) تراش داده می شود.

عقیق با تراش کابوشن

عقیق با تراش کابوشن

تقسیم بندی گونه های عقیق با توجه به نوع ، شکل و ساختار لایه های آن:

عقیق خزه ای ( Moss Agate ) :

از نظر علمی عقیق واقعی نیست، نوعی کلسدونی ( کوارتز دانه ریز) نیمه شفاف است و محتویاتی به شکل برگ و شاخه خزه مانند دارد ؛ توده هایی هستند که ناخالصی فراوان دارند و به یشم خزه ای معروف هستند ولی یشم نیستند. از آن برای ساخت بشقاب ، گردنبند ، نگین انگشتری و دیگر زیور آلات استفاده می شود و اکثرا به صورت ورقه های نازک برش و صیقل داده می شود تا اشکال خزه به خوبی دیده شود. بهترین نوع عقیق خزه ای در هندوستان استخراج می گردد و در آمریکا و چین نیز یافت می شود.

سنگ عقیق خزه ای

عقیق خزه ای

عقیق شجری ( Dendritic Agate ) :

نام این کانی از واژه یونانی دندریت به معنی « شبیه درخت » گرفته شده است. از نظر علمی عقیق محسوب نمی شود ؛ در واقع نوعی کلسدونی بی رنگ یا سفید - خاکستری است که بر روی سطح آن اشکال درخت مانند نقش بسته است. در گذشته ، این سنگ از طریق بندر عربی موشا به اروپا حمل می شد و به این دلیل به سنگ موشا ( Mosha Stone ) معروف گردیده است.

عقیق منظره ای ( Scenic Agate ) :

گونه ای از عقیق شجری می باشد که اشکال شکل گرفته در درون آن به شکل درختان و مناظر طبیعی با رنگ های قرمز و قهوه ای مشاهده می شود.

سنگ عقیق منظره ای

عقیق منظره ای

عقیق چشمی ( Eye Agate ) :

در این نوع عقیق لایه ها ساختاری دایره وار دارند و یک نقطه تیره رنگ در مرکز آن وجود دارد.

سنگ عقیق چشمی

عقیق چشمی

عقیق آبدار ( Enhydritic Agate ) :

مقداری آب از مایعات گرم اولیه در بلوردان آن وجود دارد که به زمان پیدایش آن مربوط می شود که با تراش نازک، آب داخل آن قابل رویت می باشد.

عقیق مجوف ( Tubular Agate ) :

عقیقی که قسمت های از درون آن توخالی است و دارای حفره های زیادی می باشد.

عقیق دژی ( Fortification Agate ) :

بر روی این عقیق نقشه ای مانند دژهای قدیمی دیده می شود.

عقیق لایه ای ( Layer Agate ) :

در این نوع ، لایه های عقیق موازی با یکدیگر است و رنگ آن ناشی از لایه های سرشار از لیمونیت می باشد.

سنگ عقیق لایه ای

عقیق لایه ای

شبه عقیق ( Pseude Agate ) :

این عقیق به تازگی در برزیل کشف شده ؛ ساختار داخلی آن شبیه عقیق لایه دار است ولی ظاهرش بر خلاف بلوردان عقیق واقعی که کروی شکل است ، فرمی هندسی داشته و شباهتی به فرم بلور تبدیل یافته ندارد.

عقیق دایره وار ( Orbicular Agate ) :

از نوعی کلسدونی شفاف تشکیل شده و دارای لایه های دایره وار می باشد.

عقیق خرد شده ( Brecciated Agate ) :

متشکل از قطعه های خرد شده عقیق می باشند که با خمیر کوارتز به هم چسبیده اند.

سارد ( Sard Stone ) :

عقیقی با ساختار لایه وار موازی می باشد.

رنگ آمیزی عقیق

رنگ آمیزی جواهر از زمان های قدیم حتی در روم باستان رواج داشته و در سال 1820 میلادی در ایداراوبراشتاین به تکامل رسید.

جذب رنگ در انواع عقیق متفاوت است. لایه های سفید رنگ کوارتز ، بلور های به هم فشرده و متراکم دارد که رنگ را به خود جذب نمی کند و یا این که به مقدار خیلی ناچیز جذب می کند. لایه هایی که به آسانی رنگ را به خود جذب می کنند لایه هایی نرم ، و لایه هایی که رنگ را به خود جذب نمی کنند لایه های سخت نام دارند.
قبل از رنگ کردن ، عقیق را در اسید یا تیزاب گرم شستشو می دهند و بعد از تراش نهایی آن را رنگ کرده و جلا می دهند.

  • رنگ آمیزی قرمز : ماده ای که با آن عقیق را به رنگ قرمز در می آورند ، اکسید آهن می باشد.آن را در محلولی از نیترات آهن قرار داده و با تغییر غلظت و درجه حرارت رنگ های قرمز متنوعی را به دست می آورند. رنگ زرد عقیق بدون این مواد و فقط با حرارت به رنگ قرمز در می آید.
  • رنگ آمیزی آبی : برای شبیه سازی عقیق به کلسدونی آن را به رنگ آبی در می آورند. برای این کار باز هم از آهن استفاده می کنند. برای این منظور ابتدا از محلول فروسیانید پتاسیم استفاده می شود و سپس آن را در محلول هیدرو سولفات آهن قرار داده و می جوشانند.
  • رنگ آمیزی سیاه : عنصر رنگ زا برای این منظور ، کربن است. عقیق را در محلول غلیظ شکر قرار داده و سپس آن را در اسید سولفوریک فرو می برند. با تغییر غلظت و درجه حرارت نیز رنگ قهوه ای حاصل می شود. در سال های اخیر از نیترات کبالت برای این منظور استفاده می شود. برای شبیه ساختن عقیق به اُنیکس ، آن را به رنگ سیاه در می آورند.
  • رنگ آمیزی سبز : ماده رنگ زا آهن دو ظرفیتی است و برای سبز کردن عقیق ، آن را در محلول نمک کروم اشباع کرده و حرارت می دهند.
  • رنگ آمیزی زرد : از اکسید آهن برای زرد کردن عقیق استفاده می شود. ابتدا آن را در اسید کلریدریک قرار داده ، به اشباع می رسانند و به آرامی حرارت می دهند. رنگ حاصل زرد لیموئی می باشد.

تراش عقیق

تراش انواع نگین های جواهر از ابتدای قرن 16 در نزدیکی ایداراوبرشتاین آغاز شده بود ولی در اسناد و مدارک موجود اولین اشاره به جلا و تراش عقیق مربوط به سال 1548 میلادی می باشد.
پیشینه عقیق تراشی در ایران به عهد سومر باز می گردد . مُهری از جنس عقیق متعلق به داریوش هخامنشی در موزه بریتیش لندن به نمایش گذاشته شده که داریوش را در حال شکار شیر نشان می دهد و نوشته ای برروی آن وجود دارد که نام شاه و عنوان او «داریوش، شاه بزرگ» با خط عیلامی ، بابلی و پارسی باستان حک شده است. این مهر در 490 پیش از میلاد در آرامگاه های نزدیک طبس در مصر کشف شد.

عقیق تراشی شامل کنده کاری یا برجسته کاری روی آن و تولید اشیاء کوچک و هنری و تزئینی می باشد . روش کار به این شکل است که پس از برش ، آن را بوسیله چرخ تراش داده و سپس جلا می دهند و سپس طرح مورد نظر را به وسیله قلم های مخصوص بر روی آن تراش می دهند .
مرکز هنر عقیق تراشی در استان خراسان شهر مشهد می باشد.

مهری از جنس عقیق متعلق به داریوش هخامنشی

مهری از جنس عقیق متعلق به داریوش هخامنشی

تاریخچه تکامل تکنیک جلای عقیق

قدیمی ترین روش برای جلا دادن عقیق ، ساییدن آن بر روی سنگ سنباده به حالت افقی بوده است. از قرن چهاردم از چرخ های سنباده که به صورت عمودی می چرخیدند استفاده شده است.
استفاده از نیروی بخار و بعد ها الکتریسیته و همچنین استفاده از پودر کربوراندوم برای جلای آن ، کار را آسان تر کرد.

سنگ های لایه لایه (Layer Stone)

برای ساخت نگین معمولا از قطعات عقیقی که دارای لایه های موازی باشد استفاده می شوند. پس از برش این قطعات ، لایه های متناوب به رنگ روشن و تیره دیده می شوند.
عقیقی که بیش تر از سه لایه با رنگ های مختلف داشته باشد بسیار کمیاب و پر ارزش است. تامین کننده اصلی صنایع حکاکی عقیق ، کشور برزیل می باشد.

انیکس (Onyx)

انیکس در زبان یونانی به معنای «ناخن» می باشد که به دلیل نیمه شفاف بودن این کانی آن را به این نام می خوانند. به قطعات عقیقی که لایه پایینی آن سیاه رنگ و لایه بالایی آن سفید است انیکس می گویند. در قطعات دو لایه از سارد - انیکس لایه پایینی قهوه ای و در کرنلیان - انیکس لایه زیرین قرمز می باشد.
«مرمر انیکس» به دلیل رنگ سیاه سنگ به آن اطلاق شده که یاد آور رنگ انیکس می باشد.

عقیق نیکولو

این عقیق لایه بالایی بسیار نازک دارد و چون نیمه شفاف است انتشار نور در لایه سیاه رنگ زیرین پدید می آید. این قطعات به رنگ آبی مایل به خاکستری می باشند و برای نگین انگشتری و حکاکی علائم و اشکال بسیار مناسب می باشد.

حکاکی بر روی سارد - انیکس ، روم ،  54 - 41 میلادی

حکاکی بر روی سارد - انیکس ، روم ، 54 - 41 میلادی

نگهداری از عقیق

عقیق به دلیل بافت کوارتزی خود به اندازه سنگ فیروزه حساس نیست ؛ یعنی موقع شست و شوی معمول ظرف یا استحمام می تواند همراه شما باشد. با این حال بهتر است سنگ عقیق را کمتر در معرض مواد شوینده ، تغییرات دمایی و ضربه قرار دهید. برای شارژ و تقویت خواص سنگ هم کافی است آن را 2 ساعت در آب زلال قرار دهید و بعد به اندازه 3 دقیقه و نه بیشتر زیر تابش مستقیم نور آفتاب بگذارید.

تشخیص عقیق اصل از بدل

عقیق فقط 3 درجه سختی اش از الماس کمتر است، پس باید از مقاومت بالایی برخوردار باشد و با یک ضربه کوچک نشکند و خش یا ترک برندارد.
عقیق طبیعی از شفافیت خوبی نسبت به عقیق مصنوعی برخوردار نیست. عقیق طبیعی از اندکی هرج و مرج و بی نظمی در شفافیت برخوردار است و گاهی درون آن خطوطی مشاهده می شود ، ولی عقیق مصنوعی ، مانند شفافیت گوی شیشه ای از شفافیت بسیار خوبی برخوردار می باشد.
عقیق طبیعی از رنگ های روشن و رگه های واضح برخوردار است. اگر با دقت به آن نگریسته شود، لکه های قرمز متراکم کوچک در نوارهای قرمز قابل مشاهده است. انتهای عقیق مصنوعی دارای الگوی گلبرگی و ساخته شده از سنگ می باشد.

شیشه عطر ، سنگ عقیق ، بین 50 قبل میلاد تا 50 بعد از میلاد

شیشه عطر ، عقیق ، بین 50 قبل میلاد تا 50 بعد از میلاد


تحقیق و گردآوری :

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com


منابع

  • Knossos field notes, Modern Antiquarian / اثر مایکل هوگان
  • فرهنگ جامع جواهرشناسی ؛ جهان جواهرات / دکتر داریوش ادیب / انتشارات پازینه / سال 1392
  • راهنمای مصور و جامع سنگ های قیمتی / مترجم : محمد حسن عرب اسدی / سال 1392
نظر کاربران

avatar
۰ لایک
عالی وخیلی آموزنده ممنون ازگفتار شما 1402
avatar
۱ لایک
باتشکر از شما عالی بود
avatar
۱ لایک
مطالب خیلی مفید بودن
با تشکر
avatar
۱ لایک
بسیار عالی و جامع
avatar
۵ لایک
عالی و جامع بود ( باتشکر سپاس )
avatarنظر خود را ارسال کنید

لوگو ایران آنتیک کوتاه درباره ما
ایران آنتیک ، حامی فرهنگ و هنر
فروشگاه اینترنتی ایران آنتیک و مرجع خرید سکه ، اسکناس ، مدال ، صنایع دستی ، کتاب و غیره ... می باشد. تلاش ما در ایران آنتیک عرضه مستقیم و بدون واسطه کالای کلکسیونی دارای اصالت ایرانی و خارجی از مجموعه داران کشور و معرفی و فروش آنها در این وبسایت است. و همچنین تهیه تخصصی گلچینی از بهترین لوازم آنتیک و اشیاء قدیمی (برندهای قدیمی کارخانه ای) بر مبنای تعریف درست آنتیک و همچنین صنایع دستی نفیس هنرمندان ایرانی است. گلچینی که باعث برانگیختگی حس نوستالژی در بین علاقمندان خواهد شد. یکی از بخش های مهمی که در ایران آنتیک بطور جدی و مرجع گونه به آن پرداخته می شود، بخش کلکسیونی یا مجموعه داری می باشد. بخش هایی نظیر سکه ایرانی ، مدال یادبود ، اسکناس ایرانی ، تمبر قدیمی و غیره که بسیار جامع و متنوع اند. در ایران آنتیک جهت شناساندن فرهنگ و هنر به علاقمندان صنایع دستی ، تلاش شده با جذب افراد کارشناس اقدام به تولید مقالات اختصاصی و ارزنده نماییم تا دست ساخته های اصیل ایرانی مانند قلم زنی ، فیروزه کوبی ، میناکاری ، خاتم کاری ، رودوزی ها و بسیاری دیگر را به علاقمندان بشناسانیم. ایران آنتیک بهترین مکان برای شناخت و خرید آنلاین صنایع دستی نقره ، اشیاء قیمتی و کلکسیونی ، سکه قدیمی ، اسکناس قدیمی ، کتاب تاریخی و تخصصی ، زیورآلات و... می باشد.