پوشاک سنتی

« پوشاک » در لغت به معنای پوشیدنی ، لباس و جامه ؛ و « پوشیدن » به معنای دربرگرفتن ، نهفتن یا پنهان کردن چیزی و نگهدارنده است.

پوشاک یکی از نیاز های اولیه و اساسی بشر است و تاریخی به قدمت تاریخ انسان دارد و متناسب با دوره های زندگی بشر ، جلوه هایی مختلف و تاریخی پیدا کرده است و از مولفه های مهم هویتی و فرهنگی به شمار می رود. پوشاک در ابتدا پوششی در برابر عواملی چون سرما و گرما بود ، ولی رفته رفته متاثر از ذوق هنری و روحیه زیبایی شناسانه انسان شد . لباس و پوشش در هویت فرد بسیار موثر است. در بسیاری از جوامع ، لباس در درجه اول هویت اجتماعی فرد را مشخص می کند تا هویت فردی. همچنین لباس بیانگر جنسیت ، موقعیت طبقاتی و منزلت حرفه ای فرد را به نمایش می گذارد.

لباس و پوشش ملی باید معرف تاریخ و فرهنگ سرزمین ها باشد. پیام ها و راز و رمز های موجود در انواع پوشاک در دوره های مختلف از دغدغه های پژوهشگران در این زمینه بوده است. با پیدایش تمدن ها ، نقش پوشاک و تن پوش ها همراه با زیورآلات قومی از نشانه های تمدن و فرهنگ شده است.

یکی از روش های شناخت ریشه های فرهنگی جوامع ، بررسی پوشاک آنهاست. مسئله لباس و شکل و نوع آن امری ساده و سطحی نیست که بتوان آن را سلیقه ای دانست زیرا منعکس کننده فرهنگ ، هویت و سنت افراد است.

لباس های محلی و سنتی از دوخت ها و نقوشی برخوردارند که در عین هماهنگی و زیبایی ، بسیار متنوع نیز هستند. معمولا اولین چیزی که با نوگرایی در جامعه های سنتی تغییر می کند ، لباس محلی است. تغییر پوشاک در واقع تغییر فرهنگ آن جامعه است .

مد گرایی و طراحی لباس

از جنگ جهانی دوم به بعد ، پوشاک به عنوان کالایی پر مصرف ، صنعتی شد که با ظهور یا افول عامدانه در آن ، روش های استفاده را به گونه ای تغییر داد که مصرف کنندگان را پیوسته در حال خرید نگه دارد.
در موزه های مختلفی در جهان نمونه هایی از انواع پوشاک مد شده در ادوار گوناگون به چشم می خورد. مدگرایی در ایران از سال 1321 ه.ش توسط خانم زینت جهان شاه آغاز گشت. وی پس از بازگشت از سوئیس به ایران خیاط خانه خود را در خیابان امیریه تاسیس کرد و به همراه 5 کارگر ، آموخته های خود در طول اقامتش در فرنگ را به مردم عرضه کرد.

خانم زینت جهان شاه

لباس در طول تاریخ و میان اقوام مختلف از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار بوده و همچون نماد فرهنگی یک کشور محسوب می شود و در فرهنگ اصیل ایرانی از تنوع بسیار زیادی برخوردار است که نه فقط در مناطق مختلف ، بلکه در میان طبقات مخلف اجتماعی بر حسب جایگاه اقتصادی ، سیاسی ، جنسیتی و کارکردی دیده شده است. سابقه این فرهنگ غنی را در سنت های پوشش مردمان مناطق مختلف می توان جستجو کرد. البسه محلی مردم مناطق کوهستانی و بیابانی و سرد و خشک و غیره با توجه به سنن هر منطقه متفاوت است و علاوه بر دارا بودن نقش و نگار های اصیل الگوی بسیار مناسبی برای طراحی لباس امروزی محسوب می شود. شاید به جرات بتوان گفت که هیچ کشوری به اندازه ایران به این اندازه تنوع در طرح و رنگ لباس های محلی خود ندارد و این امر شاید به دلیل وجود تنوع قومی زیاد در این مرز و بوم است. پوشاک سنتی ایران بیش از سی نوع است که بعضی از آن ها با اندکی تغییر مناسب با فضای جامعه امروزی خواهد شد.

ایران ، سرزمین اقوام گوناگون است و هر کدام از این اقوام از پوشش خاصی برخوردارند. هر چند لباس مرد بلوچ  را همانند مرد سیستانی  کلاه ، پیراهن ، جلیقه ، شلوار تشکیل می دهد اما هر یک از این البسه ویژگی های خاص خود را دارند و به آن هویتی ویژه می بخشد. لباس های سنتی مردم آذربایجان شرقی ، قشقایی ، بختیاری ، مردم خراسان ، بلوچ ها و غیره هر یک ویژگی خاص خود را دارند و تا گذشته ای نه چندان دور ، تمامی اقوام ، عشایر و روستاییان . حتی شهرنشینان ، لباس محلی و خاص منطقه خود را به تن می کردند. در تولید لباس های سنتی نکته ای که همواره بسیار اهمیت داشت این بود که روستاییان همواره برای تهیه پوشاک خود از مواد اولیه ای که همیشه در دسترس بود استفاده می کردند و مسئله حجاب و پوشش مناسب همواره مد نظر بوده است. از اهمیت این لباس های سنتی حتی در میان روستاییان کاسته شده و متاسفانه رو به فراموشی است.

لباسی سنتی

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منابع

• طراحی لباس ملی با الهام از پوشاک سنتی مردم خراسان جنوبی / آرزو پایدار فرد ، بهمن نامور مطلق ، فاطمه محجوبی / مجله مطالعات علمی / زمستان 1394 / شماره 64
• پوشاک سنتی زنان در جغرافیای فرهنگی ایران / سیده راضیه یاسینی/ مجله مطالعات فرهنگ ارتباطات / سال 1395 /شماره 65
• ضرورت اقدامات حمایتی برای حفظ لباس های سنتی به عنوان جلوه ای از فرهنگ معنوی مردم ایران / حسین یاوری / زمستان 1374 / شماره 25