:: مزایده شماره ۸۶ :: اینجا ضربه بزنید

سوخت روی چرم

درباره سوخت روی چرم


تعریف

در لغتنامه دهخدا در تعریف واژه سوخت چنین آمده است : « آنچه بسوزاند در تنور و بخاری و تون و مانند آن. آنچه برای گرم کردن است ، و سوخته به معنی هرچه که آتش در آن افتاده باشد ، هر چیز آتش گرفته.» این معنی هیچ ارتباطی با هنر سوخت در نقاشی ایرانی ندارد. علت این امر هم این است که از معنی اصطلاحی این هنر اطلاعی در دسترس نبوده است.

در معنی اصطلاحی هنر سوخت ، نصیری امینی در کتاب صحافی سنتی چنین نوشته است : « ... آن را سوخت یا سوخته ، گویا به این جهت گویند که اهالی اصفهان به رنگ تیره ، سوخته می گویند. مثلا به رنگ قهوه ای تیره که معمول نقاشان است ، قهوه ای سوخته می گویند و چرم یا تیماج روکش جلدها هم که غالبا به رنگ های تیره رنگ می شده به این نام شهرت یافته است ...»
محمدتقی احسانی نیز در کتاب جلدها و قلمدان های ایرانی در این باره چنین نوشته است : « سوخت کاری را برای میشن یا ساغری در تزئین جلدهای نفیس به خصوص قرآن و سایر نسخ گرانقدر به کار می برند.»

تاریخچه

هنر سوخت ابتدا در جلد سازی به کار گرفته شد. جلدهای سوخت به همراه جلدهای ضربی در دوره تیموریان ابداع شدند اما آنچه مسلم است این هنر در دوران صفوی اوج گرفت و جلدهای چرمی سوخت بسیاری در انواع و رنگ های مختلف از این دوران به یادگار مانده است. بعد از این جلد های چرمی ، هنرمندان اصفهانی درصدد آن برآمدند تا از این هنر برای تهیه تابلو نیز استفاده کنند.
میرزا آقا امامی از هنرمندان اواخر دوره قاجار، طرح هایی را روی چرم به صورت سوخت به اجرا در آورد. آثار وی علاوه بر موزه هنرهای ملی و موزه سعد آباد ، در نزد مجموعه داران خصوصی نگهداری می شوند.

جلد سوخت چرمی قرآن ، محل نگهداری : موزه هنرهای تزئینی اصفهان

جلد سوخت چرمی قرآن ، محل نگهداری : موزه هنرهای تزئینی اصفهان 

 

شیوه کار

برای تهیه جلد یا تابلو سوخت ابتدا چرم را به طور کامل دباغی می کنند تا چربی ها و مواد زائد آن گرفته شود. سپس طرح مورد نظر را با رنگ سفید یا رنگی دیگر که بر روی چرم مشخص باشد را بر روی آن می کشند. سپس قالب های داغ را بر روی قسمت های مورد نظر طرح قرار می دهند. قبل از این کار جایی را که باید قالب گذاشته شود را نم دار می کنند. بعد از گذاشتن قالب داغ آن را با چکش بر روی چرم می کوبند تا نقش به صورت فرورفتگی و برجستگی نمایان گردد. این قالب های داغ محل مورد نظر را به صورت سوخته و قهوه ای رنگ در می آورد. به همین سبب به این اثر سوخت یا سوخته می گویند. 
بعد از اتمام کار برای زیبایی بیشتر برجستگی های ایجاد شده را با آب طلا تزئین می کنند. در گذشته از این روش برای  تزئین جلد کتاب های نفیس همانند قرآن استفاده می کردند.

  • سوخت معرق

گاهی هنر سوخت را با هنر معرق تلفیق می کنند. به این صورت که بعضی قسمت های طرح را با « نقش بُر» بریده و خالی کرده و سپس در محل های خالی چرم های رنگی را که قبلا بریده و آماده کرده اند قرار می دهند به طوری که هیچ درز و فضای خالی در اطراف آن باقی نماند. به این هنر «سوخت معرق» می گویند.

جلد معرق طلا کاری شده ، مربوط به آستر دستنویس از پنج گنج نظامی ، نسخه 4393 ، مورخ 933 ه.ق ، محل نگهداری : موزه ایران باستان

جلد معرق طلا کاری شده ، مربوط به آستر دستنویس از پنج گنج نظامی ، نسخه 4393 ، مورخ 933 ه.ق ، محل نگهداری : موزه ایران باستان

روش نگه داری

حفاظت از ضربه و فشار ناگهانی، اشیای نوک تیز و برنده است و با استفاده از براق کننده های چرم براق و تمیز می شود.

هنرمندان بنام

از هنرمندان این رشته علاوه بر میرزا آقا امامی می توان از زینت امامی ( دختر میرزا آقا امامی ) ، حسین خطائی ، علی اسفرجانی ، خوشنویس زاده نام برد.


تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com


منابع

  • هنر سوخت در نقاشی ایران / ماهرخ وحیدنیا / مجله کلک / سال 1377 / شماره 101-103
  • بوم های سنتی ایرانی / محمد مهدی هراتی / مجله رشک گلزار ارم / مجله کتاب ماه هنر / سال 1381 / شماره 53 و 54
نظر کاربران

avatarنظر خود را ارسال کنید

لوگو ایران آنتیک کوتاه درباره ما
ایران آنتیک ، حامی فرهنگ و هنر
فروشگاه اینترنتی ایران آنتیک و مرجع خرید سکه ، اسکناس ، مدال ، صنایع دستی ، کتاب و غیره ... می باشد. تلاش ما در ایران آنتیک عرضه مستقیم و بدون واسطه کالای کلکسیونی دارای اصالت ایرانی و خارجی از مجموعه داران کشور و معرفی و فروش آنها در این وبسایت است. و همچنین تهیه تخصصی گلچینی از بهترین لوازم آنتیک و اشیاء قدیمی (برندهای قدیمی کارخانه ای) بر مبنای تعریف درست آنتیک و همچنین صنایع دستی نفیس هنرمندان ایرانی است. گلچینی که باعث برانگیختگی حس نوستالژی در بین علاقمندان خواهد شد. یکی از بخش های مهمی که در ایران آنتیک بطور جدی و مرجع گونه به آن پرداخته می شود، بخش کلکسیونی یا مجموعه داری می باشد. بخش هایی نظیر سکه ایرانی ، مدال یادبود ، اسکناس ایرانی ، تمبر قدیمی و غیره که بسیار جامع و متنوع اند. در ایران آنتیک جهت شناساندن فرهنگ و هنر به علاقمندان صنایع دستی ، تلاش شده با جذب افراد کارشناس اقدام به تولید مقالات اختصاصی و ارزنده نماییم تا دست ساخته های اصیل ایرانی مانند قلم زنی ، فیروزه کوبی ، میناکاری ، خاتم کاری ، رودوزی ها و بسیاری دیگر را به علاقمندان بشناسانیم. ایران آنتیک بهترین مکان برای شناخت و خرید آنلاین صنایع دستی نقره ، اشیاء قیمتی و کلکسیونی ، سکه قدیمی ، اسکناس قدیمی ، کتاب تاریخی و تخصصی ، زیورآلات و... می باشد.