سفال پتینه

تعریف واژه پتینه (Patina): بافت و رنگ یا جرمی که بر اثر گذشت زمان و به مرور اکسید شده و عوامل طبیعی روی شی اثر گذاشته و باعث تغییر رنگ و ایجاد بافت (تخریب جنس) و ایجاد زنگار شده باشد. برای مثال : زنگار مفرغ به رنگ سبز و زنگار آهن به رنگ اخرا می باشد.

تعریف هنر پتینه کاری : رنگ کردن با مواد و انواع رنگ ها و زیر ساخت های مختلف و استفاده از تمامی وسایلی که در طراحی داخلی به کار می رود و هدف آن ایجاد تنوع رنگی یا کهنه کاری شیء مورد نظر است. به عبارت دیگر، هر جسمی را که بتوان با ایجاد بافت و بکارگیری رنگ، نمایی کهنه و فرسوده و یا اکسید شده در آن ایجاد نمود، پتینه کاری نامیده می شود. در واقع پتینه، هنر نشان دادن فرسودگی، خوردگی و کهنگی بافت و رنگ اشیاء ساخته شده مانند مجسمه، کوزه، ظروف، قاب عکس و حتی فرم های مدرن می باشد.

امروزه برای اینکه طرح های ساخته شده با سفال به شکل قدیمی و کهنه خود، نمود نمایند آنها را با روش پتینه کاری رنگ آمیزی می کنند.

معرفی ابزار و مواد لازم

ابزار : در هنر پتینه کاری از انواع ابزار و وسایل می توان استفاده نمود که نحوه کار با آنها توضیح داده خواهد شد. انواع قلم موها ، دستمال و پارچه هایی با بافت های مختلف ، انواع اسفنج ، رنگ پاش یا اسپری ، سیم ظرفشویی ، سمباده زبر و نرم ، دستکش ، کاردک های مختلف ، الکیل ، تکمیل کننده ها ، انواع چسب ها

آشنایی با الکیل ها : این دسته از مواد، پودر فلزاتی هستند که اکثراً جنبه تزیینی دارند بطوریکه پس از ترکیب با رنگ، رنگ ما متالیک خواهد شد. توجه داشته باشید که الکیل ها را می توان با انواع رنگ ها (روغنی یا تینری) ترکیب نمود. رنگ های موجود : طلایی، نقره ای، مسی، صدفی، اشرفی، کاهی و غیره.

آشنایی با تکمیل کننده ها : این دسته مواد نیز در هنر پتینه کاری استفاده فراوانی دارند. نقش تکمیل کننده ها در مراحل پایانی کار ایجاد لایه ای است که حافظ و نگه دارنده رنگ و ثابت کننده آن می باشد تا عوامل محیطی و بیرونی مانند خش خوردگی، رطوبت و عوامل جوی دیگر در امان بماند و خاصیت دیگری که می توان ذکر کرد این است که تکمیل کننده ها که همان کیلرها و وارنیش ها هستند به رنگ ما پختگی خاصی می بخشند.

۱) کیلر : از خانواده وارنیش ها می باشد، بی رنگ بوده، (در دو نوع مات و براق و به دو صورت در قوطی یا اسپری موجود است) با تینر فوری رقیق می شود. توجه : از این ماده در فضای بسته و یا زیر نور خورشید استفاده نکنید.

۲) روغن جلا : شفاف کننده روغنی می باشد. حلال آن تینر روغنی است. اکثراً در صنایع چوبی استفاده می گردد.

۳) موم عسل : مایعی است کرم رنگ و غلیظ، خاصیت ضد رطوبتی و ضد آب بالایی دارد، در ساخته های سفالی و گچی استفاده می شود، کاربرد آن معمولاً برای مات کردن و کهنه کاری است. طرز تهیه موم عسل : مقداری موم عسل خالص به اضافه مقداری تینر روغنی را درون شیشه ای ریخته و درب آن را می بندیم. پس از ۲۴ ساعت، مایع کرم رنگ به دست آمده را از صافی رد کرده تا موم عسل ما آماده شود. موم عسل تهیه شده را با قلم مو به سطح کار می زنیم و با پارچه جیر یا نایلونی پولیش می دهیم.

آشنایی با چسب ها : چسب ها در واقع نقش مدیوم را ایفا می کند. منظور این است که در ثبات بخشیدن و استحکام مواد و مصالح به کار رفته نقش دارند. انواع : چسب چوب، سریش، چسب کاغذ دیواری، چسب سرامیک، چسب مایع که حلال تمامی آنها آب می باشد.

انواع تکنیک های پتینه کاری سفال

1) تکنیک پتینه سنگی پتینه سنگی کاربرد فراوانی دارد و رسیدن به جنس سنگ در این روش مد نظر بوده و می توان آن را در کارهای سفالی، گچی و چوبی بکار رود.

2) تکنیک کهنه کاری سفال (کهنه کردن کار سفالی) منظور از کهنه کاری روی سطوح سفالی این است که کارهای سفالی نو و تازه پخت را می توان به روش های مختلف، حالتی از کهنگی بخشید که کاربرد آن بیشتر در صنایع و دست ساخته هایی است که فرم سنتی دارند.

مواد لازم : موم، پودر بچه، دستمال (جیر یا نایلونی )، مقداری دوده، شمع، پودر سنگ، سیمان سیاه، واکس مشکی یا قهوه ای یا واکس ماشین، رنگ اکرولیک آبی کپکی یا سبز

نحوه اجرای کهنه کاری سفال

روش یکم : در ابتدای کار، مقداری موم مایع را به سطح سفال کشیده و آن را به وسیله موم می پوشانیم. پس از گذشت ۲۴ ساعت، با استفاده از پودر بچه و به وسیله دستمال، سطح کار را صیقلی نموده و صاف می کنیم.

روش دوم : مانند روش اول ابتدا سطح کار را با موم می پوشانیم و پس از ۲۴ ساعت، دستمالی را به مقداری دوده آغشته نموده و به سطح کار می مالیم و پس از مدتی (چند ساعت کافی است) با دستمال، سطح اثر را صیقل می دهیم.

روش سوم : در این روش نیز ابتدا از موم مایع استفاده نموده و سطح کار را با موم می پوشانیم. پس از خشک شدن کامل کار، شمعی را روشن نموده و سطح کار را روی دوده حاصل از سوخت شمع حرکت می دهیم که تنوع حرکات و میزان دوده گیری کار، بستگی به خودمان دارد. در نهایت بعد از مدتی (چند ساعت کافی است) به وسیله دستمال، دوده های اضافی کار را حذف نموده و آن را صیقل می دهیم.

روش چهارم : پس از موم اندود کردن اثر مانند روش های پیشین و پس از گذشت حدوداً دو ساعت، مقداری پودر سنگ و سیمان سیاه را مخلوط نموده و به سطح اثر می کشیم و در نهایت اینکه پس از خشک شدن کامل کار، آن را صیقل می دهیم.

روش پنجم : مقداری واکس مشکی یا قهوه ای کفش و یا واکس ماشین را به سطح اثر کشیده، آن را با واکس کاملاً می پوشانیم. بلافاصله کار خود را با آب شسته و پس از خشک شدن، از رنگ رقیق شده آبی کپکی یا سبز اکرولیک استفاده کرده و برخی از سطوح کار را به دلخواه رنگ آمیزی می کنیم. در پایان بعد از خشک شدن، آن را صیقل می دهیم.

پتینه کاری سفال

3) تکنیک پتینه با ورق طلا، نقره، مس و قلع از این روش پتینه کاری در محصولات سفالی، گچی، شیشه ای و چوب می توان استفاده نمود که بنا بر سلیقه، تمامی سطح کار یا فقط قسمتی از کار به وسیله ورق طلا پوشانده می شود.

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منبع

• ايران آنتيک / www.iranantiq.com