قرمز دانه

قرمز دانه

یکی از زیباترین و با ارزش ترین رنگ های خانواده قرمز از «قرمز دانه» به دست می آید.
قرمزدانه از بدن حشره ای ماده از نوع شپشک سپردار با نام انگلیسی Cochineal و با نام علمی Coccus cacti از خانواده Coccideae تهیه می شود. این حشره ، بومی مناطق گرم آمریکای مرکزی و مکزیک است که بعدها به اروپا و جزایر قناری راه پیدا کرد. حشرات ماده برای فروش باید خشک شوند. وزن آن ها در اثر خشک شدن به یک سوم تقلیل پیدا می کند.

برای خشک کردن معمولا از سه شیوه استفاده می کنند :

• فروبردن حشرات در آب جوش
• گذاشتن آن ها در تنور
• ریختن آن ها بر روی یک سطح داغ

بهترین کار ، شیوه اول می باشد ؛ زیرا ترشحات سفید رنگ داخل چروک های بدن شپشک تا حدودی شسته شده و رنگ قرمز مایل قهوه ای حاصل می شود. در شیوه دوم ترشحات سفید قرمزدانه ها پاک نشده و رنگ حاصل به خاکستری می گراید. و در شیوه سوم رنگ شپشک به سیاهی میل می کند.
بدن خشک شده حشره را می کوبند و ماده رنگی یعنی جوهر قرمز دانه را با زاج ، قلع یا نمک کلسیم مخلوط و ترکیب می کنند.
قرمز دانه همانند رنگ های گیاهی از ویژگی های خاصی برخوردار است. در بیرجند چند نوع قرمز دانه با کیفیت های مختلف از کشور های مکزیک ، هندوستان ، اسپانیا وارد می شود. نوع اسپانیایی آن از بقیه بهتر است که وقتی خالص است به شراب کش و وقتی ناخالص است به گچ کش موسوم است.
گونه ای دیگر از قرمز دانه ، قرمزدانه ارمنی با نام Porphyrophora Hamelii می باشد. نوع دیگری از حشره قرمز Kermococcus Vermilio می باشد که در قدیم به آن Coccus ilicis  است و اگر رنگرز در این مورد اشتباه کند نباید به او خرده گرفت زیرا تشخیص این امر نیازمند اطلاعات حشره شناسی می باشد.
رنگ کرﹾم قرمز از ایران به آشور و سپس از آنجا به یونان ، رم و در دوره کلاسیک به اسپانیا رسید. سارگن دوم ، امپراطور آشور (714 میلادی) خاطر نشان می کند که قرمز دانه از شمال ایران و ارمنستان می آید. 
واژه کرموکوکوس از واژه ایرانی «کِرﹾم» گرفته شده و واژه های کارمین و کریمسون که در انگلیسی به معنای قرمز لاکی است از این واژه به دست آمده است. واژه قدیمی تر آن ساکِرلات/ Sakirlat که در زبان لاتین اسکارلاتوم / Scarlatum و به انگلیسی Scarlet  است. در گذشته این کرم را خشک کرده ، می کوبیدند که بدین ترتیب ماده رنگی بدست می آید. این ماده رنگی یا جوهر قرمز در آب یا الکل حل می شود و اگر با زاج و ادرار آمیخته شود رنگ آن ثابت می گردد. این ماده به درخشندگی قرمزدانه نیست اما بسیار خوشرنگ است.

حشره شپشک سپر دار که از آن قرمز دانه بدست می آید