رنگ های مخصوص رنگرزی الیاف و پارچه

رنگ های مخصوص رنگرزی الیاف و پارچه

استفاده از رنگ در صنایع مختلف مانند صنعت نساجی ، ساختمان ، کشتی سازی ، صنایع دستی و بسیاری دیگر از شاخه های صنعت موجب گردیده انواع رنگ ها برای مصارف مختلف طبقه بندی می شوند و کاربرد آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. رنگ های مخصوص رنگرزی الیاف و پارچه عبارتند از : رنگ های اسیدی ، رنگ های قلیایی ، رنگ های خمی ، رنگ های گوگردی ، رنگ های دندانه ای ، رنگ های دیسپرس ، رنگ های حلال ، رنگ های آزوئیک ، رنگ های شفاف کننده نوری.

• رنگ های اسیدی

رنگ های اسیدی شامل رنگ های آزو ، رنگ های انتراکینونی ، رنگ های تری فنیل متان ، رنگ های کینون ، رنگ های نیترو و نیتروزه و بلاخره رنگ های ایمین ، آزین و کزانتین می باشد.
مقاومت این رنگ ها بستگی به ساختمان شیمیایی آن ها دارد. محیط رنگرزی این دسته رنگ ها ، محیط اسیدی و شامل اسید های سولفوریک و استیک و فرمیک می باشد و به ندرت رنگرزی در محیط های قلیایی و خنثی خواهد بود.
از این رنگ ها در رنگرزی الیاف و پروتئینی و ابریشم و الیاف پلی آمید و اکرلیک و دیگر الیاف پروتئینی استفاده می شود و رنگ های روشنی ایجاد می کنند.

• رنگ های قلیایی

رنگ های بازی (قلیایی) عمدتا شامل رنگ های تری فنیل متان و دی متیل متان بوده و به رنگ های کاتیونی معروف می باشند و سیستم کروموفر آن ها در قسمت کاتیون است.
این رنگ ها از زمره رنگ های شفاف بوده و به رنگ های قرمز ، آبی ، سبز و بنفش تولید می گردند. در مقابل نور نیز مقاومت و ثبات خوبی ندارند. نمونه این رنگ ها بنفش کریستال  وسبز مالاکیت و آبی میشلر یا میکلر هیدرول می باشد.
این رنگ ها از نظر شیمیایی به صورت نمک هستند و الیاف درختی و پنبه را رنگ می نمایند.

• رنگ های خمی

این رنگ ها گروه بزرگی از رنگ ها را تشکیل می دهند و شامل رنگ های نیلی  ، نیلی گوگردی و انتراکینونی بوده و به صورت نامحلول می باشند که توسط سود NaOH و هیدرو سولفیت سدیم S₂O₄Na₂ در محیط احیا گردیده و قدرت رنگ کردن را دارا می شوند.
این دسته رنگ ها برای رنگ زدن الیاف پنبه و پشم و ابریشم . الیاف استات سلولز به کار می روند.

• رنگ های گوگردی

این رنگ ها نامحلول در آب بوده و شامل گوگرد در سیستم کروموفر و در زنجیره پلی سولفید می باشند. این رنگ ها در حمام سولفید سدیم به فرم قابل حل در آب تبدیل شده و احیا می گردند و توسط اکسیداسیون مجدد (هوا) به صورت رنگ بر روی الیاف ظاهر می گردد.
این رنگ ها بر روی الیاف سلولزی مناسب بوده و دارای ثبات خوبی در مقابل نور می باشند و رنگ ها ی سیاه و سبز و آبی و قهوه ای آن ها در مقابل نور با ثبات هستند.

• رنگ های دندانه ای

این رنگ ها شامل انواع رنگ های آزو و انتراکینونی است و همچنین اغلب رنگ های اسیدی با فلزات مثلا با کروم و کبالت می توانند بر الیاف ، لاک مقاومی ایجاد کنند که مقاومت آن در مقابل آب و رطوبت از رنگ های اسیدی بهتر است.
رنگ های کمپلکس فلزی کروم دار که همان لاک های کروم دار است برای رنگرزی پشم و الیاف پلی امید به کار می آیند و به رنگ های دندانه یا متاکروم مشهور می باشند.

• رنگ های دیسپرس

شامل رنگ های آزو و انتراکینونی و رنگ های نیترو می باشند که در آن ها گروه های آمینو وجود دارند و یا آن که شامل گروه های آمینوی استخلاف شده^[1] می باشند. اما گروه های قابل حل در آب مانند گروه  سولفونیک اسید So₃H را ندارند.
این دسته رنگ ها در رنگرزی نایلون ، پلی استر ، الیاف اکرولیک و استات سلولز کاربرد دارد.

• رنگ های حلال

این نوع رنگ ها دارای گروه های سولفونیک و گروه هایی که رنگ بدان وسیله قابل حل در آب می گردد نمی باشند و نعنولا برای انحلال رنگ از حلال های آلی مانند الکل ها ، استر ها ، چربی ها ، موم ها و روغن ها به عنوان حلال رنگ استفاده می شود. این رنگ ها بیشتر برای رنگ کردن پلی استر مصرف می شوند.

• رنگ های مستقیم

این رنگ ها به دلیل این که بدون دندانه به کار می روندبه رنگ های مستقیم مشهور می باشند. این رنگ ها در محیط آب شامل الکترولیت برای رنگ کردن الیاف سلولزی (پنبه ای) مصرف می گردند و جزو دسته رنگ های آنیونی می باشند.

• رنگ های آزوئیک

این رنگ ها شامل رنگ های آزونامحلول می باشند و از مشتقات نفتل ها و نمک های دی آزونیوم می باشند.این رنگ ها برای رنگ زدن الیاف سلولزی به کار می روند و ثبات نسبی در برابر نور و شستشو دارند.

• رنگ های شفاف کننده نوری

این رنگ ها ، رنگ های شیمیایی مخصوص هستند که با طول موج های 2300 الی 2800 انگستروم (محدوده ماورا بنفش) جذب اشعه نموده و در ناحیه 4300 الی 4900 انگستروم ( محدوده آبی طیف نور مریی ) انتشار نور می نمایند و از این رو خاصیت سفیدی منسوجات را افزایش می دهند و زردی الیاف و منسوجات را کنترل می نمایند و از مشتقات رنگ های استیل بن می باشند.
این مواد در تهیه صابون و پودرهای لباس شویی و رنگ زدن پنبه و پشم و نایلون به مقدار زیاد به کار می روند.

پانویس

1. استخلاف : واژه‌ای است در شیمی آلی و زیست‌ شیمی که به کلیه اتم‌ها یا گروه‌ هایی که با اتم هیدروژن در یک ترکیب آلی جایگزین می‌شوند ، گفته می‌شود. واژه‌ هایی مانند شاخه فرعی ، جانشین و زنجیر جانبی ، واژگان معادل یک استخلاف هستند. همچنین واکنش‌هایی که منجر به جانشین شدن یک استخلاف جدید در ترکیب می‌شود را واکنش‌های استخلاف می گویند.