قلمکار جیگرنات (قرمز - بنفش)

قلمکار جیگرنات ( قرمز - بنفش)

در قدیم این نوع قلمکار به دلیل سادگی و ارزانی مراحل تولید ، بیشتر برای تهیه لباس زنان ایلات و روستاهای ایران تهیه می شد. همچنین به دلیل این که این قلمکار بر روی پارچه های کم ارزش تهیه می شد و مراحل پیچیده و مشکلی نداشت ، قیمت آن بسیار مناسب بوده و در حد توان مالی اکثریت مردم بود و افراد کم بضاعت نیز قادر به خرید آن بودند.

• قلمکار جیگرنات قرمز

برای تهیه این نوع قلمکار مقدار معینی از پارچه ( که معمولا در هر نوبت تولید 50 متر بود) را در حالت سکون در آب رودخانه قرار می دادند تا کاملا آبخور شود سپس مواد زاید آن را جدا کرده و مدتی درهوای آزاد قرار می دادند تا خشک شود.پارچه در این مرحله به رنگ زرد مایل به کرم تبدیل شده که آن را جیگرنات «راسای» می نامند. سپس به رنگ مشکی محلول کتیرا و زاج سیاه و مقداری روغن کرچک اضافه کرده و آن را داخل قدح می ریزند و روی آن را با پارچه ای که رنگ به آن نفوذ کند می پوشانند.سپس به وسیله پوچه (نوعی قلم پشمی) سطح پارچه را آغشته به رنگ داخل قدح می کنند. با این کار محیطی مناسب برای برداشت این رنگ به وسیله قالب و انتقال آن روی «راسای» جیگرنات آماده می شود. استادکار پس از پهن کردن پارچه روی میز مخصوص ، به وسیله قالب های خاص جیگرنات نقوش لازم را با  رنگ تهیه شده روی پارچه چاپ می کند.
مقداری صمغ زردآلو (جد) را در ظرف آبی ریخته و به مدت یک نصف روز آبن را بهم می زنند تا قوام بیاید سپس مقداری آهک آب زده که کاملا نرم شده باشد را در هاون ریخته و صمغ زردالوی قوام آمده را به آن می افزایند. آن ها را با هم ساییده تا به خوبی مخلوط شود سپس مقداری «چادروا» که نوعی ماده معدنی است به آنها اضافه و به خوبی مخلوط می کنند در نهایت رنگ زردی حاصل می شود که آن را «بس گلی» می نامند. بس گلی را بر سطح پارچه می مالند و با زدن قالب های مخصوص این رنگ ، بر روی نقوش قالب زده شده مشکی نقش چاپ می کنند. سپس مخلوط زاج سفید و کتیرا را با یک تخته دسته دار صاف به طور یکنواخت بر تمام سطح پارچه می کشند. پس از این که تمام قسمت های پارچه به رنگ آغشته شد آن را چند تا زده و رنگ ها کاملا در پارچه قلمکار نفوذ کرده و جذب شود. سپس دوباره آن را به مدت یک نصف روز در آب رودخانه به حالت ساکن قرار می دادند تا رنگ های اضافی آن خارج شود. بعد از خشک شدن پارچه عمل تثبیت رنگ را انجام می دادند. سپس از دو رنگ آبی روشن و زرد مخصوص برای ایجاد نقوش بر روی آن استفاده می کنند. (در اینجا نقوش به رنگ مشکی و بس گلی به عنوان رنگ زمینه پارچه می باشند.)
برای این کار از قالب های مخصوص متشکل از سر بته و ته بته استفاده می کنند. معمولا سر بته را به رنگ آبی و ته بته را به رنگ زرد نقش می زنند. سپس پارچه را در محلول کلای رقیق فرو می برند تا رنگ ها به خصوص رنگ زرد کاملا نمایان و مشخص شود ، سپس آن را شسته و خشک می کنند و سرانجام پارچه قلمکار آماده عرضه می گردد.

• قلمکار جیگرنات بنفش

شروع کار مشابه سایر انواع قلمکار است. با این تفاوت که به جای رنگ مشکی ، رنگ قرمز (از مخلوط کردن زاج سفید و لعاب کتیرا و گل سرخ) تهیه کرده و روی آن را پارچه می کشند طوری که پارچه آغشته به محلول درون قدح شود بعد از مالیدن قالب های مخصوص دارای بته های درشت به پارچه و انتقال نقش آن روی پارچه قلمکار نقوش این رنگ را ایجاد می کنند ، سپس به وسیله قالب های دیگری که نقوش آن مشابه نقش های قالب قرمز است با رنگ زرد بس گلی به پارچه می زنند. سپس زاج سیاه و لعاب کتیرا و روغن کرچک را به مقدار معین با هم ترکیب کرده در قدحی ریخته و همانند مراحل جیگرنات قرمز با یک تخته دسته دار تمام سطح پارچه را به رنگ سیاه در می آورند. سپس آن را در رودخانه شسته تا رنگ های اضافی آن پاک شود و سپس عمل تثبیت رنگ را انجام می دهند و پارچه آماده عرضه به بازار می گردد. در این موقع زمینه پارچه مشکی و بته ها تماما دو رنگ هستند یعنی یک طرف نقوش قرمز کمرنگ و طرف دیگر سفید شفاف است.