سوهان و چوب سای (چوب ساب)

سوهان و چوب سای (چوب ساب)

از این ابزار برای صاف کردن قطعات کج ، قوس دار و فرم های بی قاعده که با رنده نمی توان هموار کرد استفاده می کنند. ابزار هایی از جنس فولاد کروم دار هستند و در اندازه ها و فرم های مختلف ساخته می شوند. چوب سای دارای آج درشت تر و دانه دانه می باشد که برای بار بَرداری و فرم دادن و ساییدن چوب از آن استفاده می شود ؛ اما سوهان دارای آج ریز و خطی است و معمولا برای پرداخت کاری سطح چوب ساب کاری شده مورد استفاده قرار می گیرد. به عبارتی از چوب سای به علت دندانه‌های درشتی که دارد ، فقط برای مواد نرم مانند چوب و سُرب می توان استفاده کرد در حالی که از سوهان به علت دندانه‌های ریزی که دارد و مانند رنده تأثیر می کند برای تراشیدن و صاف کردن فلزات مانند آهن، مس و همچنین برنج استفاده می کنند.
در چوب سای ها دندانه های ریز را با قلم می زنند تا طوری پهلوی هم قرار گیرند که بین آن ها فاصله‌ های کوچکی باقی بماند و دندانه‌های ردیف بعدی در این فواصل زده می شود. این دندانه ‌ها را «آج» می نامند و بنا به تعداد دندانه ای که در یک سانتیمتر مربع وجود دارد در انواع آج درشت، متوسط یا ریز دسته بندی می شود. 
در واقع منظور از آج برآمدگی هایی است که در چوب سای ها به صورت تک تک و در سوهان ها به صورت خطی ایجاد می شوند. 

طول سوهان و چوب سای را معمولا با واحد اینچ تعیین می کنند. طول چوب سای ها به طور معمول 20 ، 25 ، 30 ، 35 سانتیمتر است. در نجاری معمولا چوب سای نیم گردی به کار می رود که طول آن 30 سانتیمتر بوده و دارای آج متوسط می باشد. چوب سای تخت نیز معمولا با همین آج و اندازه مورد استفاده قرار می گیرد. برای کارهای مختلف آج‌های ریزتری هم وجود دارد. در کل شش نوع آج از کاملا درشت تا کاملا نرم وجود دارد. چوب‌ ساهایی که طول آن ها از 30 سانتیمتر بیشتر است ، آج درشت تر دارند و آنها که کوتاه ترند ، آجشان ریزتر است.
در سوهان، دندانه ‌ها به اندازه‌ تمام عرض و پشت سر هم قرار گرفته و به طور معمول نسبت به محور سوهان زاویه‌ 65 تا 70 درجه دارند ؛ این نوع را آج یک طرفه می نامند. اگر از طرف مقابل نیز آجی با زاویه‌ی 52 تا 66 درجه نسبت به محور سوهان زده شود، آج سوهان دو طرفه است. آج اولی ، آج اصلی و زیرین محسوب می شود و آج دوم، آج رویه یا ضربدر نامیده می شود.
سوهان نیز بنا به نرمی آج ، مانند چوب سای انواع مختلفی دارد. به عبارتی شش نوع آج خیلی درشت ، درشت ، متوسط ، نرم ، ریز و پرداخت خیلی ریز وجود دارد. به طور کلی پهلوی سوهان‌ های تخت دارای آج یک طرفه است. در ضمن برای ساییدن گوشه کاری که یک طرف آن قبلا صاف شده ، سوهان ‌هایی وجود دارد که پهلوی آن ها بدون آج است. 
برای آن که سوهان و چوب سازی را بتوان بهتر در دست گرفت ، انتهای آن ها را در کوره تابیده ، می کشند و نازک می کنند تا در دسته‌ چوبی فرو رود.

چوب سای (چوب ساب)

انواع سوهان 

سوهان دو سر صاف ، دو سر کج ، دم کاردی ، دم موشی ، گرد ، نیم گرد ، چهارگوش، نیم گرد و سه گوش که این نوع سه گوش برای تیز کردن اره استفاده می شود. در قدیم این ابزارها را با  دست و ماشین درست می کردند ولی امروزه آن ها را با دستگاه فرز دندانه می دهند ؛ زیرا با فرز دندانه‌های تیزی می توان ایجاد کرد و در نتیجه تأثير سوهان بر روی مواد اولیه بیشتر شده و همچنین دندانه ‌های ایجاد شده، پس از کند شدن با فرز کردن بعدی دوباره تیز می شوند.

نگهداری سوهان

آج‌ های سوهان بر اثر استفاده ، از پوشال که اغلب با صمغ یا سریشم مخلوط است، پر شده و بین دندانه ‌ها جرم سفتی می چسبد. به همین جهت چوب سای (چوب ساب) و سوهان را هر چند وقت یک بار باید تمیز کرد. برای این منظور نباید از اشیای تیز مانند درفش استفاده کرد زیرا دندانه ‌ها را کند می کند. همچنین نباید روی آن ها الکل چکاند و یا آن ها در آتش سوزاند، زیرا آتش باعث می شود که دندانه ‌ها سرخ شده، آب آن گرفته می شود و در موقع کار کردن می ریزند. 
بهترین روش برای تمیز کردن سوهان این است که آن را روی بخار گرفته یا در آب گرم فرو کنیم تا پوشال لای آج ‌ها نرم شود و سپس آن ها را از لای آج ‌ها خارج کنیم. سوهان‌های کند شده را توسط آج کن ، آج می زنند و یا با ماشین فرز تجدید دندانه می کنند.