تورق یا کلیواژ

تورق یا کلیواژ (Cleavage)

هر گاه یک کانی در اثر ضربه در امتداد سطوح معینی شکسته شود ، آن سطوح را « کلیواژ » می گویند. کلیواژ خاصیتی است که به خصوصیات شبکه مولکولی کانی بستگی داشته و نسبت مستقیمی با قدرت چسبندگی اتم ها به یکدیگر دارد. هرچقدر قدرت پیوند اتمی در امتداد سطوحی ضعیف تر باشد ، کانی در آن جهت آسان تر می شکند.

فلدسپات ها در دو جهت ، نمک طعام در سه جهت قائم و کلسیت در سه جهت با زاویه غیر قائمه کلیواژ دارند. یک ضربه چکش به بلور کلسیت ، آن را به صورت متوازی السطوح های کوچک در می آورد و بلورهای مکعبی نمک نیز به صورتمکعب های کوچک تر یعنی در سه جهت فضایی شکسته می شوند.

کانی ها بر حسب تورق آسان و یا مشکل آن ها طبقه بندی می شوند ؛ به عنوان مثال کانی یوکلاز (Euclase) چون کلیواژ بسیار خوبی دارد در صدر جدول و کانی توپاز به دلیل کلیواژ خوب پایین تر از آن قرار می گیرد. کانی کوارتز نیز به دلیل ساختار مولکولی آن امکان کلیواژ یا تورق ندارد.

اغلب نگین های جواهر را می توان در امتداد جهت معین کریستالوگرافی شکافت یا کلیواژ کرد. جواهرات تراش داده شده مانند کانی یوکلاز که دارای کلیواژ بسیار خوب هستند از آثار هنری به شمار می روند. به کمک کلیواژ خوب در یک کانی می توان آن را به راحتی به دو یا چند قسمت تقسیم نمود و یا قسمت های معیوب آن را جدا کرد.

جواهرتراشان باید در موقع تراش نگین خاصیت کلیواژ کانی مزبور را در نظر بگیرند و نیز هنگام سنجیدن سختی «مو» دقت نمایند زیرا فشار و یا ضربه ای ناشیانه ممکن است باعث ترک برداشتن و شکستن قطعه جواهر گردد.