تاریخچه یک سکه

در میان انبوه سکه هایی که در طول تاریخ با طرح ها و شمایل مختلف ساخته و بطور رسمی توسط حکومت ها از هخامنشیان گرفته تا جمهوری اسلامی ضرب شده اند ، بعضاً سکه هایی دیده میشود که داستان و تاریخچه متفاوت و خاص خود را دارند و سرنوشتی دیگری بجای قرار گرفتن در چرخه مبادلات و دسترس مردم پیدا کرده اند. این سکه ها به اصطلاح «سکه نمونه» لقب می گیرد.

سکه نمونه چیست؟

قبلا بارها به تعریف سکه نمونه در صفحه «آیا میدانید سکه نمونه چیست؟» و صفحه «سکه نمونه» پرداخته ایم. اما با این وجود لازم دانستیم در اینجا به تعریف سکه نمونه برای علامندان به مجموعه داری  که تازه وارد این عرصه شده اند بپردازیم:

سکه نمونه به سکه ای گفته می شود که توسط قانون اساسی و با تصمیم مقامات طراحی و ساخته می شود، اما مورد موافقت و استفاده قرار نمی گیرد و طرح و سکه دیگری جایگزین آن می گردد.

شاید مهمترین نکته برای علاقمندان دانستن تعریف مجموعه دار است.

مجموعه دار کیست؟

از نظر حرفه ای:

مجموعه دار کسی است که اقدام به شناسایی و گردآوری یک دسته یا گروه از اشیاء می نماید و با طبقه بندی و گروه بندی همراه با مشخصات آن اشیاء ، مبادرت به تهیه شناسنامه کرده و مجموعه خود را حفظ و نگهداری می نماید.

از منظر قانونی:

مجموعه دار به شخص حقیقی یا حقوقی گفته می شود که بدون قصد تجارت نسبت به گردآوری و نگهداری اموال فرهنگی - تاریخی و هنری از طریق مجاز اقدام می کند.

منبع: ماده 4 آئین نامه مدیریت ، ساماندهی ، نظارت و حمایت از مالکان و دارندگان اموال فرهنگی ، تاریخی منقول مجاز مصوب 85/05/05 هیئت وزیران

پس از گذشت سالها از آغاز سلطنت پهلوی در سال 1304 خورشیدی، مدتی است به اطلاعات سکه ای دست پیدا کرده ایم که به شرح زیر آنرا معرفی میکنیم.

سکه نمونه 2000 دینار 1305 تصویری

همانطور که مستحضر هستید و می توانید از لیست کتاب راهنمای قیمت (کاتالوگ راهنمای سایت ایران آنتیک) مشاهده فرمائید، در سال 1305 هیچگونه سکه ای با شمایل یا تمثال رضاشاه ضرب نشده است.

پس این سکه از کجا آمده است؟ و داستان چیست؟

پس از تصویب انقراض سلطنت قاجاریه توسط مجلس شورای ملی در آبان 1304 ، جمع آوری سکه های با نام و تصویر احمد شاه انجام شد و ضرابخانه ابتدا سکه های رایج و سپس سکه با نام رضا شاه ضرب و توزیع نمود.

اما از آنجائیکه امکان ساخت قالب سکه های تصویری در ایران در آن زمان وجود نداشت، همچون ادوار گذشته ساخت قالب سکه با تصویر رضا شاه نیز به ضرابخانه بروکسل سفارش داده شد.

پس از ساخت قالب سکه جدید در بلژیک ، نمونه هایی ضرب و جهت مشاهده شاه و مقامات به ایران ارسال شد که مورد تایید قرار نگرفت.

از این سکه تاکنون فقط ۲ عدد دیده شده و این مورد تنها نمونه موجود در ایران می باشد.

مستندات

در جلسه مجلس شورای ملی مورخ 18 دی ماه 1305 یکی از نمایندگان بنام میرزا عبداله وثوق از سید حسن تقی زاده، در مورد ضرب سکه به نام رضا شاه می پرسد که در پاسخ وزیر مالیه، به این سکه نیز اشاره شده است.

وثوق: «چون پیشنهاد ختم جلسه شده است بنده سعی میکنم که سوال خود را خیلی خیلی مختصر عرض کنم و فقط قناعت میکنم به اینکه اصل 55 قانون اساسی را به عرض برسانم -اصل 55 - ضرب سکه با موافقت قانون به نام پادشاه است- متجاوز از یکسال است که از جلوس اعلیحضرت پهلوی میگذرد و هنوز از وزارت مالیه سرسکه که لازم است برای ضرب سکه تهیه نشده است و حال آن که مطابق جریاناتی که در این سنوات بوده است و همه مطلع هستیم تهیه سر سکه در خود تهران همیشه ممکن بوده. فقط شاید نسبت به تهیه سر سکه تمثال همایونی یک مشکلاتی بوده است که سعی می کردند سرسکه تمثال را در خارجه تهیه کنند ولیکن آن قسمتی که راجع به نام شاه بوده اینجا تهیه میکردند چنانچه سکه هایی که فعلا تهیه می شود و به عنوان رایج مملکت ایران است البته در اینجا تهیه شده است. خواستم از آقای وزیر مالیه سوال کنم علت این که هنوز سرسکه به نام اعلیحضرت تهیه نشده است چیست؟»

وزیر مالیه: «آقایان ملاحضه فرموده اند که سکه هایی که رواج است به ترتیب سکه آنها معمول است یکی شیر و خورشید است که در یک طرف سکه میشود. و یک طرف اسم پادشاه است چنانچه سابق هم همین طور معمول بوده است راجع به سکه هایی که بعد از سلطنت پهلوی شد آن قسمت شیر و خورشید و اسم همایونی در اینجا سر سکه شد و لیکن برای سرسکه که تمثال همایونی باید سکه بکنند به بلژیک در یک سال قبل دستورالعمل داده شد که آن را حاضر کند متاسفانه آن ماموری که ما برای این کار در آنجا فرستادیم آن سرسکه که ترتیب داده و تهران فرستاده است پسندیده نشد زیرا بعضی معایب داشت و مجدداً مامور علیحده برای این کار فرستاده شد و حرکت کرده است که این سرسکه را به طوری شایسته باشد. آن مامور رفته است و البته سرسکه های جدید تدارک خواهد شد.»

تحقیق و گردآوری

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منبع مستندات: آرشیو اسناد ملی ایران