اکسپرسیونیسم انتزاعی

اکسپرسیونیسم انتزاعی (Abstract Expressionism) : هیجان گرایی انتزاعی

جمعی از هنرمندان آمریکایی با تشکیل یک گروه انتزاعی معروف به نام AAA کار خود را آغاز کردند و برای اولین بار در تاریخ هنر نوین ، آمریکا نقطه آغاز یک پیشرفت عمده شد. این جنبش در پایان جنگ جهانی دوم در سال 1945 میلادی با نام اکسپرسیونیسم انتزاعی در نیویورک فراگیر شد و بدین ترتیب نیویورک و پاریس جای خود را به عنوان مرکز هنری جهان با هم عوض کردند.

اکسپرسیونیسم انتزاعی شیوه تعریف نشده ای بود که به طور عملی هر گونه اتفاق و امکانی را در بیان هنری ایجاد می کرد ؛ همچنین شیوه ای جدید بود که توانست حس نیمه هوشیار را از شیوه های قبلی همچون عالم ماورای واقعیت را با تکیه بر تصورات رویایی ، اورفیسم با رنگ های شاد یا مکتب دادا که تاکیدش بر استفاده از تصادف بود را به دست آورد. با این تاثیر پذیری هنرمندان به سایر توانایی های خود نیز پی بردند و برای احساس خود ، آزادی بی قید و شرطی را هنگام نقاشی کردن قایل شدند که نتیجه آن یک زمینه بیان ذهنی با شکل ، رنگ و به طور افراطی نقاشی در سطح را پدید آورد. شاید بتوان آن را نوعی نقاشی عاری از انگاره و فاقد شکل های بنیادی (چون صور هندسی) به شمار آورد که از اسلوبی خودانگیخته ، پویا و قلمزنی آزاد بهره می گیرد.
هدف اصلی در این سبک هنری تنها ایجاد اعتماد به احساسات و تحریک کننده های درونی ناگهانی بود و هنرمندان می توانستند از هرچیزی که به بیان ایده ها و تصورات آن ها کمک می کرد استفاده کنند تا به مخاطبان خود مفاهیم مد نظر را انتقال دهند. 

باغی در سوچی ، اثر آرشیل گورکی ، رنگ روغن روی بوم ، 99 × 78.7 سانتی متر ، موزه هنرهای مدرن نیویورک

اکسپرسیونیسم انتزاعی با سه جریان فرعی دیگر همزمان شد.
جریان اول ؛ انتزاعگرایی تغزلی (غنایی) توسط پالاک^[1] بود که به شیوه ای بی سابقه با عنوان «نقاشی کُنشی» انجام می پذیرفت. در این شیوه با چکاندن یا پاشیدن رنگ ، ضربه های سریع قلم‌ مو ، جلوه‌ های اتفاقی زیبایی خلق می ‌گردد.
جریان دوم ؛ به طور سنتی با به کارگیری رنگ و با ادراک غریزی و احساسی عمیق به نمایندگی گورکی^[2] ، کلاین^[3] ، دکونینگ^[4] و مادرول^[5] صورت گرفت.
جریان سوم ؛ نقاشی میدان رنگ که توسط نیومن^[6] و روتکو^[7] بیان شده بود.
تابلوی نقاشی زن از مجموعه کار های دکونینگ می باشد که با جود بیانگری و هیجان ، شکلش همچنان قابل شناسایی باقی مانده است. این نقاشی اشاراتی خشن و برآشفته دارد که نشانگر ویژگی خود نقاش است ؛ کوشش و نا امیدی او در کار ترکیب شده است.

زن ، اثر : ویلهم دکونینگ ، 115×115 سانتی متر ، رنگ روغن روی بوم ، 53-1952 میلادی ، نمایشگاه ملی استرالیا

جکسون پالاک ، 172.7 × 264.2 سانتی متر ، موزه هنرهای مدرن نیویورک

این جنبش که بسیار متأثر از سبک تاشیسم بود ، در طی دهه های 1950 و 1960 میلادی تأثیر زیادی بر هنر کشورهای اروپایی نهاد. در اروپا نیز یک گروه بزرگ هنری  که در انجمن هنری پاریس شرکت داشتند که با هم شروع به کار کرده و آثار خود را به نمایش گذاشتند. البته لازم به ذکر است که پایه های هنر انتزاعی در اروپا با برخی جریانات و گونه های مختلف هنری گذاشته شده بود از جمله انتزاع گرایی رنگی ، تاشیسم ، نقاشی کنشی ، نقاشی میدان رنگ و ... .

برخی از هنرمندان اکسپرسیونیسم انتزاعی در اروپا

در پاریس می توان از راجر بیس ، ژان فورته ، آلفرد مانسه ، جرج ماتیو ، سرژ پولیاکوف ، پیر سولاژ ، نیکلاس د استیل ، ماریا النا ویِرا داسیلوا نام برد.
در ایتالیا از آلبرتو بوری ، لوچیو فونتانا ، امیلیو د دووا ؛ و در اسپانیا از آنتونیو سورا و آنتونی تاپیس نام برده می شود.
در آلمان نیز از هنرمندانی چون هارتونگ ، ولز ، بومیستر ، گوتس ، شوماخر نام برده می شوند.

اکسپرسیونیسم انتزاعی در پیکره سازی

پس از جنگ جهانی دوم ، هنر پیکره سازی که در دهه های گذشته به انجام نرسیده بود از اهیمت خاصی برخوردار شد. آرمیتاژ ، کالدر چیلیدا ، جاکومتی ، مارینی ، هنری مور ، ریچیه ، تروبا از هنرمندانی بودند که منجر به پیشرفت مداوم در روش های فن آوری جدید و تغییرات عمیق در پیکره سازی شدند. آن ها در پیکره های خود روش های صنعتی از قبیل جوشکاری و لحیم کاری استفاده کردند و با ایجاد پرچ کاری ، آسیاب کردن ، پوشاندن شن و با بکارگیری نیروی وسایل ماشینی کار خود را انجام می دادند. همچنین در ساخت پیکره ها از موادی که پیشتر در پیکره سازی به کار برده نمی شدند مانند گدازه سخت شده ، سرب مذاب ، فلز زنگ خورده ، درختان گره دار ، شاخه ، ریشه ، سنگ مصنوعی ، فایبرگلاس ، رزین مصنوعی و ... استفاده کردند. استفاده از این مواد ، خصیصه ای برجسته برای پیکره سازی پس از سال های 1945 م. گردید. همچنین فرم های جدیدی در پیکره سازی ابداع شدند. نمونه بارز این فرم های جدید در آثار هنری مور قابل مشاهده است. در پیکره سازی های او حجم هایی به وسیله پوکی ها ، روزنه ها ، فضای منفی و مفصل بندی درونی ترکیب می یافتند.

پیکره لمیده ، اثر : هنری مور ، 40 × 16.5 × 13.3 سانتی متر ، سبک : اکسپرسیونیسم انتزاعی ، محل نگهداری : موزه هنرهای مدرن نیویورک

پانویس

1.پالاک (Pollock) : جکسون پالاک ، نقاش آمریکایی (1956-1912) ؛ از پیشگامان نقاشی کنشی به شمار می آید. او نقشی مهم در شکل گیری نقاشی معاصر آمریکایی داشت. از آثار وی : پاسیفائه ، جزیره زرد ، قطب های آبی.

2.گورکی (Gorky) : آرشیل گورکی ، نقاش متولد ارمنستان (1948-1904) ؛ یکی از بنیان گذاران اکسپرسیونیسم انتزاعی به شمار می آید. از آثار وی : آبشار آسیاب پر گل ، نقاشی سبز تیره.

3.کلاین (Kline) : فرانز کلاین ، نقاش آمریکایی (1962-1910) ؛  از برجسته ترین نمایندگان اکسپرسیونیسم انتزاعی به شمار می رود. تندنگاری با خطوط پهن و رنگ های بی فام بر روی بوم هایی در اندازه بزرگ سبب شد که او را چون شخصیتی ممتاز در هنر آمریکایی پس از جنگ محسوب کنند. از آثار وی : رییس ، طراحی بدون عنوان ، پرده تمرینی هارلم ، زنبق سیاه.

4.دکونینگ (De Kooning) : ویلم دکونینگ ، نقاش هلندی (1997-1904) ؛ یکی از برجسته ترین نقاشان رنگ پرداز در جنبش اکسپرسیونیسم انتزاعی به شمار می آید. او با اسلوب خشن خودهیجان عمومی را بر می انگیخت. از آثار وی : زن و دوچرخه ، دری به روی رودخانه ، دیدار.

5.مادِروِل (Motherwell) : رابرت مادرول ، نقاش و نویسنده آمریکایی (1991-1915) ؛ آثار وی در عین وابستگی به اکسپرسیونیسم انتزاعی از نوعی سازمان مندی منطقی برخوردار است. از آثار مادرول : پانچو ویلا ، مرده و زنده.

6.نیومن (Newman) : بارِن نیومن ، نقاش آمریکایی (1970-1905) ؛ یکی از بنیان گذاران اکسپرسیونیسم انتزاعی به شمار می آید.او بوم های وسیعی را با رنگ های پر مایه می پوشانید و با ایجاد باریکه های عمودی زیپ مانند بر روی این سطوح وسیع ، احساس گشودگی در فضای تصویر به وجود می آورد. از جمله آثار وی : لحظه ، پنجمین ایستگاه ، اریحا ، خالی خدا ناشناس.

7.روتکو (Rothko) : مارک روتکو ، نقاش متولد روسیه (1970-1903) ؛  از سردمداران بنام جنبش اکسپرسیونیسم انتزاعی به شمار می رود. ترکیب بندی های او معمولا متشکل اند از مستطیل هایی با رنگ پر فروغ و با لبه های غیر صریح که بر زمینه ای خاموش شناور شده اند. از آثار وی : چهار تیره در قرمز ، قرمز روی آلبالویی ، قرمز-نارنجی و زرد.