قطعه نویسی

قطعه نویسی

قطعه در لغت به معنی پاره یا تکه ای از چیزی می باشد ؛ اما در خوشنویسی به معنی قالبی خاص است. در واقع منظور از قطعه نویسی نوشتن یک صفحه است به ترتیبی که موضوعی خاص را بیان کند و بتوان آن را اثری کامل شناخت. همانطور که هر کتاب موضوعی خاص را عنوان می کند ، قطعه هم باید نظیر ارتباط و پیوستگی فصول کتاب باشد.
هر چند قطعه می تواند صفحه ای پاکیزه نویسی شده شامل یک سطر یا یک چلیپا یا چند سطر یا یک صفحه کتابت باشد ، ولی معمولا در آن از چند قلم مختلف ریز و درشت استفاده می شود. باید توجه داشت که در تحریر قطعه ، تناسب دانگ قلم های (اندازه قلم ها) بکار رفته به منظور یک دستی ترکیب نوشته ها رعایت شود.

در گذشته انواع قالب های معمول خوشنویسی  همچون چلیپا ، سطر و یا ترکیبی از چلیپا و سطر و کتابت به صورت قطعه در می آمده است. اما امروزه اینچنین نیست و قالب قطعه متفاوت از قالب های کلاسیک خط می باشد. به عبارتی دیگر به چلیپا ، قطعه اطلاق نمی شود ؛ در واقع قطعه تابلوی خط است که خوشنویس برای تزئین آن را می نگارد و از فرم های کلاسیک فاصله می گیرد.

قطعات خوشنویسی شده توسط اساتید خوشنویسی از ارزش بالایی برخوردار بودند و به همین دلیل معمولا با زر و جواهر مقایسه می شدند. کما این که برخی از این اساتید به القاب زرین قلم ، زرین کلک و زرین خط شهرت دارند.

مایل هروی در کتاب  «کتاب آرایی در تهران اسلامی» در رابطه با قطعه چنین نوشته است : «صورتگران و خوشنویسان به یک ورق که به خطی خوش با قلم جلی یا متوسط و یا خفی به صورت راست یا به هیئت چلیپا خوشنویسی شده یا منقوش به نقش ها و تصویرهایی بوده ، قطعه می گفته اند. خوشنویس در قطعه نویسی بیشتر از کاغذهای الوان و هم از مرکب الوان استفاده می کرده است ، به طوری که قطعه را پس از خطاطی ، متن و حاشیه می کرده اند...»

در بیتی از صائب در رابطه با قطعه چنین آمده است :

یاقوت که در قطعه نویسی است مسلم   خونین جگر از مشف پریشان خط اوست