خط شکسته نستعلیق

 خط شکسته نستعلیق

در اواخر دوره صفویه در ایران خطی به نام شکسته نستعلیق شکل گرفت. این خط در نتیجه سرعت قلم و تند نویسی خط نستعلیق به صورت شکسته درآمد و عنوان مخصوص شکسته نستعلیق را به خود اختصاص داد.

این دو خط (نستعلیق و شکسته نستعلیق) در ابتدا تفاوت چندانی با یکدیگر نداشتند. در واقع شکسته نستعلیق همان نستعلیق بود که بعضی از حروف آن برای تند نویسی شکسته شده بود ولی به تدریج صورت دیگری به خود گرفت و رو به کمال رفت و خوشنوسانی این قلم رامحور هنر خود قرار داده و آن را تحت قاعده در آوردند.

از خوشنویسان بنام این خط مرتضی قلی خان شاملو ، محمد ابراهیم قمی ، محمد افضل گنابادی ، زین العابدین کرمانی و معروف ترین آن ها « محمد شفیع حسینی » معروف به « شفیعا » می باشد.

اوج خط شکسته و تکامل و پیشرفت آن در قرن 12 هجری به دست شاعر و خوشنویسی به نام عبدالمجید درویش طالقانی انجام گرفته است. با این که این هنرمند در سن 35 سالگی درگذشت اما نه فقط قواعد خط را استوار کرد بلکه شیوایی آن را به حد اعلا رساند و شاگردانی پرورش داد که هر کدام استاد مسلم این هنر شدند از جمله محمد قاسم میرزا کوچک اصفهانی و محمد رضا کرمی.

در قرن 13 هجری خط شکسته از خطوط متداول ایران گردید و استادانی چون سید محمد اسماعیل ، سید محمد صادق ، میرزا بابا انجوی ، خاندان وصال ، سید علی نیاز ، میرزا ابوالفضل شیرازی و همچنین نستعلیق نویسان بزرگی چون محمدرضا کلهر ، آقامیرزا غلامرضا اصفهانی به این خط می نوشتند. اما به جرات می توان گفت که « آقا سید گلستانه » پس از درویش طالقانی سرآمد بود.

خط شکسته نستعلیق با این که در ابتدا روشن و واضح بود ، در نتیجه تصرفات و تفنن هایی که در آن شد ، روز به روز بر  پیچیدگی و پیوستگی حروف  و کلمات آن افزوده شد تا جایی که خواندن آن به همان دشواری خط شکسته تعلیق درآمد.

به دلیل این که این خط ، خطی عمومی و متداول برای کتابت شده بود خوشنویسانی در قرن 14 هجری همچون قائم مقام فراهانی ، میرزا علیخان امین الدوله و امیر نظام گروسی بر آن شدند که تصرفاتی در این خط به وجود آورند تا از دشواری های آن بکاهند که در این میان شیوه قائم مقام و امیر نظام بیشتر از دیگر شیوه ها رایج گشت.