مته
مته
مته ابزاری برای سوراخ کردن اشیا و وسایل است که البته توسط وسیله ای دیگر به نام «دریل» مورد استفاده قرار می گیرد. بدین صورت که دریل با سرعت می چرخد و سبب می‌شود مته شی موردنظر را سوراخ کند.
بسته به کاربرد ، از مواد مختلفی برای ساختن مته استفاده می شود. به عنوان مثال مته گرانیت که برای ایجاد سوراخ کاری در سنگ های گرانیت که دارای سختی بالایی هستند و انواع دیگر سنگ به کار می روند. این نوع مته دارای نوک مناسب برای برش این نوع از مواد می باشد. اما مته چوب ، یک مته با سختی کم است چرا که چوب بافت نرمی دارد. برای ایجاد سوراخ در چوب از مته آهن نیز استفاده می شود.
انواع مته مورد استفاده در صنایع چوب
مته تخت : همچون آچاری که لبه آن تیز شده می باشد. برای سوراخ کردن آن را بر روی چوب قرار داده چکش می زنند و با دست می گردانند. برای آن که چوب ترک نخورد، لبه آن را به راه پود چوب قرار می دهند.
مته خزینه : برای گشاد کردن سر سوراخ ها به فرم قیف (مخروطی) به منظور پنهان شدن سرپیچ به کار برده می شود. برای تنظیم اندازه و گشاد کردن سر سوراخ ، یک ضامن به سر مته نصب می شود. این سر مته به علت داشتن لبه برش ، چوب را خیلی صاف و تمیز سوراخ می کند.
مته خزینه پره ای : این مته چون فاقد لبه برنده است ، پره ها قابلیت سایندگی دارند.
مته خزینه برای فلز : برای خزینه کردن سر سوراخ فلزات به کار می رود. دو لبه برنده آن که مقابل هم قرار می گیرند، با زاویه 90 تا 120 درجه با هم تلاقی می کنند.
خزینه سر سوراخ با مته : آلتی است که دارای لبه برنده مخروطی بوده و بر سر مته‌های حلزونی سوار می شود. به وسیله این مته سوراخ و خزینه را در یک مرحله انجام می دهند. در ضمن این مته دارای ضامنی است که عمق سوراخ به وسیله آن تنظیم می شود.
مته برای گشاد کردن سوراخ فلزات : برای گشاد کردن سوراخ پیچ در فلزات مورد استفاده قرار می گیرد.
مته برای پَخ زدن سر میخ چوبی : سر این مته شبیه مداد تراش است ، دارای سوراخ مخروطی بوده و تیغه جداگانه ای دارد که توسط پیچ به آن نصب شده و برای تیز کردن و پَخ زدن سر دوبل به کار برده می شود.
وسایل گرداندن مته : مته ها را ممکن است با تنه مته یا ماشین در چوب بگردانند که روی قاعده اهرم ساده یا مضاعف تاثیر می کنند.
انتهای میله مته های دستی را به شکل حلقه ای بیضی شکل خم کرده و به طرز ساده یا گره خورده به هم جفت کرده اند. فشار اهرمی این گونه مته ها بسیار خفیف است. همچنین مارپیچ میله مته این قابلیت را دارد که پوشال را از سوراخ خارج کند.
مته مدل دو کلاس : در این نوع مته ، مقطع فرم راست گوشه داشته و میله به دور محور خود می گردد و به این وسیله پیج مضاعف تشکیل می شود به طوری که هر پوشال گیر دارای یک دنده است. این مته 3 تا 32 میلیمتر قطر دارد.
مته مدل کوکس : این نوع مته به علت داشتن دندانه ظریف نیش ، برای سوراخ کردن چوب های سفت استفاده می شود و فاقد نیش برنده می باشد. از قطر 4 الی 32 میلیمتر موجود است و عیب آن این است که به علت نداشتن نیش برنده ، حاشیه سوراخ مخصوصا در چوب‌های نرم ، پریدگی و ترک ایجاد می کند.
مته مدل ایروین : مارپیچ این مته را در حالت تابیده به دور میله گردی قرار داده اند. دو مجرای پوشال در این مته به یکی تبدیل شده و به علت فاصله زیاد بین دنده ها پوشال در پیج آن کمتر گیر می کند. این نوع سر مته به قطر 4 تا 40 میلیمتر موجود است.
مته مدل لویز : به دور میله ای گردی ، پیچ را به وسیله ماشین فرز خالی کرده اند. لبه ای تیز پیچ مته موجب می شود که دیوار سوراخ صاف و تمیز در آید. قطر این مته از 3 تا ۳۰ میلیمتر و عیب آن این است که مانند اهرم یک طرفه تأثیر می کند.
مته فرم آهن : مجرای پوشال آن مضاعف است، شکاف پیچ دور آن به وسیله ماشین فرز خالی شده و نوک آن دارای نیش برنده نبوده و تاثیر آن به وسیله مته قاشقی است.
مته مارپیچ پله : برای سوراخ هایی که باید در روی سطوح کج درآید (مانند نرده کنار پله) از این مته استفاده می شود. برای سطوح کج باید نیش مته ابتدا به چوب گیر کرده سپس سوراخ کند. در نتیجه با مته‌های معمولی این کار ممکن نیست و باید از مته هایی استفاده شود که نیش مرکزی بلندتری داشته باشند.
به دلیل این که این مته اکثرا برای سوراخ کردن چوب‌های نرده پله استفاده می شود، آن را «مته پله» می نامند.
مته بدون نیش : در تمام انواع سر مته های مذکور ، انتهای سوراخ بر اثر نیش مرکزی و فرم سر مته ، ناصاف و سوراخ است ؛ چنانچه بخواهند کف سوراخی صاف ایجاد کنند ، از سر مته بدون نیش استفاده می کنند. نوک این مته دارای حاشیه کوتاهی است و پوشالگیر در وسط این حاشیه قرار دارد. سوراخ هایی که به وسیله این مته ایجاد می شود، بسیار ظریف و صاف است و اغلب سوراخ های باز را با این مته در می آورند.
مته پولک بر : این مته برای سوراخ کردن محل گره‌های چوب و تهیه پولک هایی که سوراخ های گره را با آن وصله می کنند، به کار می رود.
سرمته تخت یا سرمته دریل : برای ایجاد سوراخ های کوچک و ظریف در کارهای مشبک کاری به کار می رود.
مته سنگ : برای جا سازی میخ چوبی در دیوارهای سنگی یا آجری به کار می رود.
مته قاشقی : این مته در طرفین دارای دو لبه برنده است که در پایین مانند نوک قاشق به هم وصل می شوند. این مته به خودی خود در چوب فرو نمی رود و انتهای آن که به تنه مته متصل می شود، تخت یا چهارگوش است. مته قاشقی برای ایجاد سوراخ هایی که از سر چوب به راه الیاف چوب می کنند، به کار میرود. از معایب آن این است که نمی تواند پوشال را از سوراخ خارج کند.
مته حلزونی : این مته به علت پیچ حلزونی نوک آن که تحت زاویه برش متناسبی به لبه های برنده طرفین متمایل است ، بدون فشار با سرعت در چوب فرو می رود.
سر مته برگی : با این مته سوراخ های بزرگ تر و تمیزتری ایجاد می شود. این مته از نیش مرکزی ، نیش برنده و پوشال گیر تشکیل شده است.
مته برگی متغیر : این مته دارای برگه جداگانه ای است که عمل نیش برنده و پوشال گیر را انجام می دهد و در شکافی که در دو سمت وجود دارد سوار می شود. برگه به طرفین شکاف مانند کشو حرکت کرده و به هر اندازه که بخواهند آن را تنظیم و به وسیله پیچ محکم می کنند. به وسیله این مته می توان سوراخ هایی تا قطر 75 میلیمتر ایجاد کرد.
مته مار پیچ : کامل ترین نوع سرمته ، مته‌های مار پیچ است که برای ایجاد انواع سوراخ ها از سر چوب و راه چوب به کار می رود. مزیت این مته ، دو طرفه بودن نیش برنده و پوشال گیر آن است که به این وسیله تاثیر اهرم یک طرفه را در مته برگی از بین می برد. نیش مرکزی این مته دارای پیچ مضاعف مخروطی است که به لبه برنده مته متصل شده و کشش را به آن منتقل می کند. کاربرد این مته فقط برای سوراخ های کوچک مانند سوراخ میخ و پیچ است.
