همسانگرد و ناهمسانگرد

همسانگرد (ایزوتروپ) و ناهمسانگرد (آنیزوتروپ)

اگر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مواد ، بلورها و کانی ها در کلیه جهات کریستالی ، یکی باشد آن ماده « همسانگرد یا ایزوتروپ / Isotropic » است. چنانچه این ویژگی ها در جهات مختلف یک بلور با یکدیگر یکسان نباشد ، آن ماده « ناهمسانگرد یا آنیزوتروپ / Anisotropic » است. اغلب مواد متبلور ناهمسانگرد می باشند.

خاصیت ایزوتروپیک و آنیزوتروپیک در گوهرها

سنگ های قیمتی نیز می توانند یکی از این دو خصوصیت را در خود به نمایش بگذارند ؛

• ایزوتروپیک 

در مبحث گوهر ها به ایزوترپیک ، تک شکستی (S.R) می گویند ، زیرا هنگامی که یک اشعه نور از گوهری که دارای خاصیت ایزوتروپیک است عبور کند ، تنها یک شکست را تولید می نماید. به عبارتی تک شکستی هستند. 

گوهرهایی که دارای خاصیت ایزوتروپیک یا تک شکستی هستند، عبارتند از :
کانی های بی شکل که ساختار درونی مشخصی ندارند مانند شیشه ، اپال و کهربا ؛ و همچنین گوهرهایی که در دسته سنگ های قیمتی کوبیک قرار می گیرند، مانند الماس ، لعل ، اسپینل و …

• آنیزوتروپیک 

در مبحث گوهرها به آنیزوتروپیک ، دو شکستی (D.R) گفته می شود ، زیرا نوری که از گوهرهای آنیزوتروپیک عبور می کند فقط تجزیه و شکسته نمی شود بلکه به دو اشعه تکثیر می گردد. این دو پرتو هر کدام با سرعتی متفاوت حرکت کرده و دو ضریب شکست جداگانه در سنگ قیمتی پدید می آورد. 

گوهرهایی با ساختار کریستالی تتراگونال ، هگزاگونال و تریگونال دارای دو ضریب شکست اصلی هستند ؛ یک ضریب شکست بی نهایت برای پرتوهای عادی و یک ضریب شکست اپسیلون برای اشعه های غیر عادی .

گوهرها با ساختار کریستالی ارتورومبیک ، مونوکلینیک و تریکلینیک سه ضریب شکست اصلی دارند . ضریب شکست بسیار کم (آلفا) برای اشعه های بسیار سریع ، ضریب شکست متوسط (بتا) و بسیار زیاد (گاما) برای اشعه های با سرعت کم .