محمد نادر شاه

محمد نادر شاه برادرزاده دوست محمد خان امیر اسبق افغانستان متولد 1262 شمسی مقارن با 1883 میلادی پس از بازگشت از فرانسه به افغانستان کابل را به تصرف خود در آورد و حبیب الله کلکانی را به مرگ محکوم کرد. 
وی که به عنوان وزیر در نیس فرانسه مشغول به خدمت بود در سال 1926 میلادی شغل خود را ترک کرد و در هند و مرز افغانستان آغاز به جنگی در غزنی کرد که با کشته های بسیار نافرجام ماند. اما پس از آن نادر و اقوام هزاره به کابل و حبیب الله کلکانی یورش برده و وی را مجبور به عقب نشینی کردند. پس از تصرف غزنی و کابل نادر خان بر قرآن مهر و امضا نمود که حبیب الله را مورد عفو قرار داده و از مجازات وی و یارانش صرف نظر کند. اما بر خلاف تعهد خویش و پیمانی که با قرآن بسته بود کلکانی را تیرباران کرد و سپس به دار آویخت. به علت پیمان شکنی نادر خان که بنابر برخی روایات شش جلد قرآن مهر و امضا کرد جامعه به وی لقب غدار (بی وفا و حیله گر، پیمان شکن) داد. پس از پیروزی نادر خان در 1308 شمسی پیشنهاد تشکیل لویه جرگه از طرف او مطرح شد تا بر اساس نظر سران قبایل شاه جدید انتخاب شود. اما سران قبال از تشکیل شورا ممانعت کرده و نادر خان را به عنوان شاه پذیرفتند.
به این ترتیب محمد نادر خان در سال 1929 میلادی بر تخت سلطنت افغانستان نشست. او مثل حبیب الله اصلاحات و قوانین امان الله را ملغی نمود و قدرت را به عالمان دین سپرد و زنان را به رعایت حجاب ملکف ساخت. در دوره محمد نادر شاه ارتش منظم افغانستان ایجاد و نخستین دانشکده پزشکی در افغانستان تاسیس شد.

پس از تشکیل شورای بزرگ (لویه جرگه) و تائید مجدد سلطنت محمد نادر شاه 150 نفر از افراد همان مجمع توسط وی برای تشکیل شورای ملی و تصویب قانون اساسی برگزیده شدند. خط و مشی جدید حکومت محمد نادر شاه در ماده اول قانون یعنی تاکید به مذهب حنفی مشاهده می شود. با این که اکثریت مردم افغانستان حنفی بودند اما طرح این قانون و تاکید بر آن مجددا باعث ستم رسمی، ترویج قوم گرایی، مذهب گرایی و تبعیض میان مردم افغانستان شد. چیزی که امان الله شاه سالها برای مبارزه با آن تلاش کرده بود.

در حالی که شورای مذکور یک حکومت مشروطه را در ذهن خواننده ایجاد می کند، اما این شورا با توجه به امتیازات رسمی که محمد نادر خان در جهت پیش برد منافع خویش به روحانیون داده بود حق هیچ گونه مخالفتی با قوانین ابلاغ شده به مجلس را نداشت. سیاست کلی محمد نادر خان مبارزه با تجدد گرایی امان الله شاه و دادن قدرت به ملا ها و روحانیون در جهت حفظ قدرت خود بود. طوری که هیچ کس توان مخالفت با شاه را نداشت و تمام قدرت در دست او و برادرانش بود. مخالفت امان الله شاه از خارج از کشور با وی موجبات ترس و واهمه محمد نادر شاه را فراهم ساخت تا او بیشتر در جهت سرکوب و زندانی کردن مخالفان قدم بردارد.

سرکوب مخالفان، فساد اداری، تمرکز قدرت نزد شاه و برادرانش و روحانیون و لغو قوانین تجددگرایانه امان الله شاه علیرغم فعالیت های مثبت وی مثل ساخت جاده ها، کارخانه ها، تعمیر حصار کابل و تاسیس انواع انجمن های ادبی و ملی و ارج نهادن بر مطبوعات، باعث شورشهای مختلف در سطح کشور شد و در نهایت وی در مراسم اهدای جوایز یک تیم فوتبال توسط عبدالخالق هزاره نوجوان 15 ساله به قتل رسید. حکومت سرکوبگر محمد نادر شاه در مواجهه با این ترور بار دیگر خود را نشان داد و عبدالخالق را شکنجه و به همراه تمام خانواده و بستگانش اعدام کرد.

محمد نادر شاه پادشاه کشور افغانستان