برقع

برقع (Borqe) ، نوعی نقاب سنتی با رنگ ها و طرح های مختلف است که معمولا از بالای ابرو تا زیر بینی زنان را می پوشاند. برقع از پارچه ای دستباف به نام شیله یا چلوار (و یا از جنس چرم ظریف) تهیه می شود و به اندازه پهنای صورت است. برقع یکی از هنرهای سنتی و صنایع دستی قدیمی و اصیل زنان جنوب ایران است که وسیله ای برای تزئین پوشش ظاهری و رعایت حجاب اسلامی از سالیان گذشته تاکنون مورد استفاده قرار گرفته و با توجه به استقبال و سفارش بالای آن منبع درآمدی مناسبی برای بسیاری از خانواده ها است.

برقع در ایران تا دوره قاجار استفاده می شد و بعد از این دوره به علت سیاست کشف حجاب توسط رضا شاه پهلوی دیگر از برقع استفاده نشد و بعد از خلع او فقط مردم استان هرمزگان از برقع استفاده کردند. امروزه این هنر تغییر شکل داده و علاوه بر جنبه حجاب خود، به عنوان زینت چهره بانوان درآمده است.

امروزه استفاده از برقع در میان دختران نسل حاضر هرمزگان بیشتر جنبه تزئینی دارد اما آنچه به وضوح قابل مشاهده است کمرنگ شدن استفاده از برقع و به نوعی به تاریخ پیوستن این نمونه از پوشش زنان منطقه است که نزدیک به سه قرن متمادی در فرهنگ این منطقه حضور پررنگی داشته و می توان به صراحت یک دوره تاریخی را به نام آن اختصاص داد؛ دوره ای که پیش بینی می شود تا 20 سال آینده اثری از آن باقی نماند.

برقع قرمز بلوچی

معنی برقع

برقع در واقع عربی شده کلمه فارسی پرده است، پرده در فارسی به معنی حجاب، پوشش ، پنهان کردن، سراپرده و پرده اتاق است.

تهیه برقع

برای تهیه برقع بلوچی از پارچه کتان مشکی، نخ ابریشم و الیاف طلا و نقره و تکه چوب استفاده میشود که با توجه به نوع و نقش و نگار روی آنها برای تهیه هر برقع زمانی بین 10 الی 30 روز زمان نیاز است.

برقع بندری «بتوله»

فرهنگ استفاده

دختران جوان از رنگ های زرد، قرمز و نارنجی و زنان متاهل یا مسن از رنگ های تیره استفاده می کنند. برقع ساده با حاشیه زرد و سیاه مخصوص دختران و زنان سن بالا ، برقع نیم دوز مخصوص زنان بیوه و برقع گل توفی مخصوص زنان جوان و ازدواج کرده است. برقع قرمز به برقع بلوچی معروف است و تا حدودی در بخش جنوب شرقی بلوچستان هم استفاده می شود. شکل آن مستطیل کامل است و در نمونه هایی از تزئینات پولک، نوار خوس و گلابتون در کنار سوزن دوزی که غالب سطح برقع را می پوشاند استفاده می شود. این رنگ برقع مخصوص زنان متاهل است که هم در خانه و هم در بیرون از آن استفاده می کنند. برقع زرشکی مخصوص دختران مجرد یا عقد کرده است و غالبا ساده و بدون تزئین می باشد. در بعضی مناطق هرمزگان دختران تا قبل از ازدواج برای پوشش کامل از دید نامحرم این نوع برقع را به صورت می زنند.

نقاب برقع بلوچی

مناطق استفاده کننده

برقع در مناطق جنوبی ایران و خلیج فارس با توجه به آب و هوای منطقه و فعالیت زنان کم کم تغییر شکل داده و به صورت برقع های کوچک در آمده که امروزه بیشتر در جوامع روستایی هرمزگان و جزایر خلیج فارس استفاده می شود. نقاب مخصوص زنان سواحل خلیج فارس که آن را به عربی بُرقع (Borqe) به گویش محلی مناطق هرمزگان بُرکه (Borke)، در مناطقی از بندر لنگه بَتوُله (Batoole) و میان مردمان مناطق شمال بندرلنگه و جنوب استان فارس لارستان تَبیله (Tabile) می نامند. واقعیت این است که در بسیاری از مناطق جنوب ایران، دیگر کارگاه های تولید برقع وجود ندارند اما این موضوع دلیلی برای از بین رفتن کامل آن هم نیست. هنوز هم در سواحل خلیج فارس و به خصوص در روستاها و شهرهای جزیره قشم، کارگاه های خانگی تولید برقع وجود دارد؛ کارگاه هایی که در آن زنان خیاط جنوبی دور هم جمع می شوند و با پارچه های رنگین، برقع می سازند.

برقع زنان بندری قشم

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منبع

ايران آنتيک / www.iranantiq.com