سکه دوزی
درباره سکه دوزی
« سکه دوزی » از رودوزی های سنتی و زیبای مردم منطقه بلوچستان می باشد و یک حرفه برای آنان محسوب می شود. گرچه فاقد نقش و نگاره های خاص سوزن دوزی می باشد اما چون سکه ها به پارچه دوخته می شوند ، این هنر در گروه رودوزی قرار می گیرد.
سکه زینت بخش لباس محلی
تعریف
به دوختن انواع سکه ، دکمه های سفید یا رنگی ، صدف ، خرمهره ، قطعات ریز یا درشت آیینه ، پولک بر روی پارچه یا لباس سکه دوزی می گویند. این هنر زیبا در گذشته در کردستان و چهار محال بختیاری بسیار رواج داشته ولی امروزه در سیستان و بلوچستان از رونق خوبی برخوردار است.
در سکه دوزی مخصوصا در مورد آویز های تزئینی دیوار ، معمولا پارچه به اشکال هندسی خاص مانند لوزی یا مثلث بریده شده و پس از سکه دوزی ، این تکه ها را به هم وصل کرده و ابعاد بزرگتری را بوجود می آورند.
سکه دوزی بلوچی به دو دسته تقسیم می شود :
- آن هایی که برای آویختن به دیوار تولید می شوند و اشکالی چون مربع ، لوزی و مثلث دارند. برای تهیه این محصول پارچه هایی را به اشکال و رنگ های مورد نظر انتخاب کرده و دکمه های صدفی بر آن می دوزند. گاهی در لابلای این دکمه ها ، آینه های کوچک و بزرگ و پولک رنگین قرار می دهند.
- آن هایی که بیشتر برای پهن کردن روی بسته های رختخواب و پنهان کردن از دید دیگران تولید و استفاده می شوند. برای این کار بر روی پارچه ای پشمی یا نمد ، طرح دلخواه را با دکمه دوخته و در لابلای دکمه ها ، خرمهره و آینه های ریز و درشت قرار داده و اطراف آن ها را بخیه می پوشانند و از یک طرف تمام رویه کار را با منگوله های نخی رنگی تزئین می کنند.
سکه دوزی بلوچ
تاریخچه
سکه دوزی مانند سوزن دوزی در بلوچستان ، سابقه ای طولانی دارد و در تمام مناطق استان تولید می شود . تاریخ دقیقی از پیدایش این هنر در دسترس نیست ولی با توجه به آثار موجود در موزه های ایران و جهان ، این هنر در دوره « صفویه » به اوج کمال خود رسید. « شاردن » چنین نوشته است که زنان در دوره صفوی لباس های خود را با سکه تزئین می کردند. همچنین « کارری » در سفرنامه خود این چنین نوشته است که زنان در ایران کلاه بر سر می گذاشتند و دور کلاه زنان ثروتمند ، سکه های طلا و نقره و سنگ های قیمتی دیگری دوخته می شد ؛ مردان عمامه ای از حریر زربفت یا گل دوزی شده بر سر می گذاشته و آن را با سکه های زرین و سنگ های قیمتی تزئین می کردند.
در گذشته ، به دلیل هم مرز بودن این منطقه با هند و پاکستان ، مردم بلوچستان مواد اولیه مورد نیاز خود را از آنجا وارد می کردند. به همین دلیل در مورد اصالت این هنر شبهه های بسیاری وجود دارد که این رودوزی ، از هنرهای هندوستان می باشد.در حالی که این هنر کاملا بلوچی و دارای اصالت بومی می باشد.
سکه دوزی
مواد اولیه
دکمه های سفید پیراهن یا دکمه های رنگی ، صدف ، خرمهره ، قطعات ریز و درشت آینه ، منگوله های پشمی ، سوزن و نخ معمولی و پارچه هایی دارای برق و جلا مانند ژرسه
مراکز تولید
مراکز اصلی تولید این رودوزی در استان سیستان و بلوچستان ، روستاهای اسپکه ، پیپ ، فنوج ، چانف ، آهوان از توابع شهرستان ایرانشهر می باشد.
در بمپور از توابع ایرانشهر ، بادبزن های حصیری محکمی تهیه می شود که حاشیه آن ها را با قطعات پارچه آراسته و با پولک های رنگین پلاستیکی به شیوه سکه دوزی تزئین می شود.
موارد مصرف
برای تزئین رویه رختخواب ، زینت دیوار ، زینت گردن شتر (هنگام برگزاری مراسم عروسی) ، در تهیه رو تختی و قسمت هایی از لباس و کیف و ... مورد استفاده قرار می گرفت.
سکه دوزی بر لباس محلی
تحقیق و گردآوری:
گروه کارشناسی ایران آنتیک
www.iranantiq.com
منابع
- آشنایی با هنرهای سنتی 3 / دکتر حسین یاوری ، آنیتا منصوری ، شریفه سلطانی / انتشاران سیمای دانش / چاپ اول / سال 1390
- دایره المعارف هنرهای صنایع دستی و حرف مربوط به آن / سید ابوالقاسم سید صدر / انتشارات سیمای دانش / چاپ دوم / سال 1388
ارسال نظر