دار قالی

دار قالی ( Carpet loom )

دار عبارت است از چهارچوبی فلزی یا چوبی که به شکل مربع یا مستطیل می باشد و نقش ستون را در بافت فرش ایفا می کند. اجزای آن عبارتند از :

• سر دار و زیر دار :دو تیر افقی موازی با زمین هستند که اسکلت اصلی دار را به همراه راست رو ها تشکیل می دهند و وظیفه مهار چله ها را بر عهده دارند.
• راست رو ها :دو تیر عمودی موازی با هم هستند که در دو سمت قالی به صورت عمود بر سر دار و زیر دار قرار گرفته اند و وظیفه نگهداری و مهار سر دار و زیر دار را بر عهده دارند.
• پایه
• پیچ (در دارهای فلزی)
• گوه : وسیله‌ای است به شکل مثلث که در محل اتصال سر دار و زیر دار با راست روها قرار گرفته و با ایجاد فشار و با بالا و پایین بردن سردار و زیر دار ، وظیفه شل و سفت کردن چله‌ها را بر عهده ‌دارد. از این وسیله معمولا در دارهای چوبی مورد استفاده قرار می گیرد.
• چوب هاف : چوب استوانه ای شکل و نازک تر از چوب کجو (کوجی) که در دارهای کجودار این چوب بین سر دار و کجو قرار می گیرد. این چوب به طور آزاد گردش می کند و به عبارتی با حفظ و تشدید فاصله ، تارهای زیر و رو را از هم جدا کرده و با قابلیت حرکت به سمت بالا و پایین، ردیف ضربدرها را نیز به بالا و پایین حرکت داده و موجب تسهیل عملیات پودکشی می‌شود.
• چوب کجو یا کوجی : در میانه دار و جلوی چله‌ها قرار می‌ گیرد و با مهار چله‌های زیر به کمک نخی به نام نخ کوجی ، از کجی فرش جلوگیری می کند. از این وسیله بیشتر در دارهای فارسی مورد استفاده قرار می گیرد.

دارها به دو گروه کلی افقی و عمودی تقسیم می شوند :

• دارهای افقی : دارهایی هستند که بر روی زمین به صورت خوابیده قرار گرفته و ساختاری بسیار ساده دارند. از قدیمی ترین و ساده ترین دارهای قالی به شمار می روند و به عبارتی شاید اولین ابداع بشر برای بافت انواع زیراندازها و منسوجات پارچه ای می باشد.
• دارهای عمودی :  از دارهای افقی پیشرفته تر هستند که به صورت عمودی بر روی زمین قرار گرفته و ساختاری مشابه با دارهای افقی دارند و به سه گروه دارهای های فارسی ، ترکی و کرمانی تقسیم بندی می شوند که اساسا نام گذاری آن ها صرفا به جهت مناطق مورد استفاده صحیح نیست و جنبه علمی نداشته است.

برخی دارها را به دو گروه ثابت و متحرک دسته بندی کرده اند. دارهایی که قابلیت جابجایی دارند متحرک هستند و دارهایی که پایه های آن در زمین فرو رفته و ثابت شده و در نتیجه قابلیت جابجایی ندارند در گروه دارهای ثابت قرار می گیرند. به همین سبب عده ای دارهای قالی که به شیوه ترکی چله کشی شده باشند را به دلیل قابلیت گردش چله بر روی دار ، از نوع متحرک و دارهایی را که به شیوه فارسی چله کشی باشند را به دلیل عدم امکان گردش چله‌ها بر روی دار ، از نوع ثابت می دانند.