خط رقاع

خط رقاع

این خط تمام دور و کمتر از یک ششم سطح است. حروف آن پُر و فربه اما ریز و کوتاه است. تداخل و تو در تو نوشتن در این خط جز به ضرورت جایز نیست و فاصله ای منظم در آن رعایت می شود و حروف و اشکال آن از لحاظ هماهنگی و ترکیب یکدست است.

قلم خط رقاع تابع قلم توقیع است. این قلم را رقعه (برگ کوچک نامه) هم می گفتند و همانطور که از نام آن مشخص است برای نوشتن نامه ها و سرفصل کتب به کار می رفته است. منشا این خط ، خطوط ثلث و نسخ است. شکل هندسی حروف که تزئینات آخر آن بیشتر به خط ثلث شباهت دارد اما این تفاوت را با خط ثلث دارا است که قوس ها در آن مدورترند و انتهای الف ها افشان نیست.

از ویژگی های دیگر این خط این است که وسط حلقه حروف همواره پر می شود ، خطوط افقی بسیار کوتاه و اتصال حروف متراکم است و غالبا حروف آخر کلمات به حروف اول کلمات بعد می چسبند.این خط را خوشنویسان عثمانی (ترکیه) خوب می نوشتند و اصلاحاتی را خوشنویس بزرگ شیخ حمدالله الامانی در آن به وجود آورد. این خط رفته رفته ساده تر شد ومورد استفاده خوشنویسان قرار گرفت.

این خط در قدیم در اکثر ممالک اسلامی رواج داشته و بعد ها در ممالک عربی و ترکیه جای خود را به خطوط دیگر داده است اما در ایران هنوز برخی از استادان آن را به قلم می آورند. پس از آن که رقاع به جای توقیع موسوم شد در آن طُرّه (سَرَک) نیز به کار رفت ؛ از این رو رقاع متاخران با طره همراه است.

از اساتید این قلم بجز ابن مقله و ابن بواب و یاقوت و شاگردان آنان می توان از ابراهیم قمی ، احمد نیریزی ، محمد هاشم اصفهانی ، علی عسگر ارسنجانی و احمد شاملو را نام برد.