مرجان

تعریف

واژه «مرجان» در زبان یونانی به معنی ناشناخته می باشد. مرجان ها جانورانی ساده ، گیاه شکل و استوانه ای هستند که درگذشته در رده کیسه تنان قرار داشتند و اما امروزه در طبقه بندی جدید و در شاخه مرجانیان و رده گُل سان زیان (آنتوزوآ) رده بندی می شود. مرجان ها در واقع گونه ای از جانداران هستند که نه گیاهند و نه جانور ، بلکه ماینرال نام دارند و از موادی به نام زوکسانتیلا تشکیل شده اند.
مرجان ها قدیمی ترین اکوسیستم زمین هستند ، جوان ترین گونه آن ها 18000 سال عمر دارند. این موجودات فقط 1% از بستر دریاها را پوشش می دهند اما 25% از حیات دریا را در خود حفظ می کنند. هر کدام از مرجان ها یک اکوسیستم کامل هستند و بیش از هشتاد هزار گونه حیاتی در آن ها زندگی می کنند.
صخره های مرجانی به مرور از ترشح مواد آهکی جانواران کوچکی به نام «پولیپ» که در خلل و فرج سنگ های بستر دریاها زندگی می کنند به وجود می آید.
کلنی های مرجان^[1] با شاخه های خود تشکیل ، تپه های دریایی و صخره های مرجانی حلقه ای شکل تشکیل می دهند. کلنی ها در عمق 13 الی 300 متری دریا یافت می شوند و به وسیله تورهای بزرگ که با وزنه سنگین شده اند از بستر دریا جمع آوری می گردند. پس از جمع آوری ، قسمت های نرم مرجان را جدا کرده و اسکلت آن را بر حسب مرغوبیت و رنگ تقسیم بندی می کنند.

منطقه مرجانی

مناطق مرجانی

کلنی های مرجان در سواحل غربی مدیترانه در خلیج بیسکی ، جزایر قناری و مجمع الجزایر مالزی و ژاپن وجود دارند. در مجمع الجزایر مالزی و شمال قاره استرالیا و دریای سرخ مرجان های سیاه رنگ یافت می شوند.
همچنین در آب های خلیج فارس نیز وجود دارند و تا اندازه زیادی محدود به جزیره ها هستند. بیش ترین مناطق مرجانی ایران در خلیج فارس در اطراف جزایر خارک و خارکو در شمال و اطراف جزایر جنوبی بین لاوان تا هرمز از جمله جزایر هندورابی ، کیش ، فارور ، بنی فارور ، سیری ، لارک ، هنگام ، تنب کوچک و بزرگ ، ابوموسی و قشم واقع شده اند. 
به دلیل وفور مرجان ها در این مناطق جواهرات و آثار هنری بسیار زیبایی با آن ها خلق شده که بسیار چشمگیر می باشند. کشور چین نیز از جمله کشور هایی است که به علت داشتن مرزهای آبی طولانی و دسترسی به آب های گرم اقیانوس آرام از طریق دریای زرد و دریای شرقی و جنوبی چین ، از دیرباز امکانات زیادی برای استفاده از انواع صدف ها، مرجان ها و سایر بقایای آبزیان دریا دارد.

مجسمه هایی ساخته شده از مرجان ، چین ، مربوط به سلسله چینگ ، محل نگهداری : موزه متروپولیتن

استفاده از مرجان ؛  از گذشته تا امروز

از زمان های بسیار قدیم از مرجان های گرانبها برای ساخت وسایل زینتی استفاده می شده است. از قبور مصر باستان جواهرات بسیار زیبایی از جنس مرجان کشف شده است.
در ابتدای هزاره اول، تجارت مرجانی بین مدیترانه و هند وجود داشت. هندی ها معتقد بودند که مرجان ها دارای ویژگی های مقدس اسرار آمیزی هستند. اما طبق نوشته های پلینی^[2] ، قبل از علاقه و تقاضای بالای هندی ها ، فرانسوی ها از آن برای تزئین سلاح و کلاه خود استفاده می کردند. 
جواهرات مرجانی به شکل مهره ، دامله (گنبدی) و به خصوص حکاکی های کوچک و گردنبندهای طرح برجسته در روم باستان بسیار محبوب بودند. همچنین شاخه های مرجان را به گردن کودکان خود می آویختند تا آن ها را از آسیب حفظ کند، ، همچنین معتقد بودند مرجان می تواند زخم های ایجاد شده توسط مار و عقرب را درمان کند و بیماری ها را با تغییر رنگ تشخیص دهد.
اعتقاد به قدرت مرجان در طول قرون وسطی نیز ادامه داشت. در قرن بیستم جواهرات مرجانی بسیار محبوبیت پیدا کرد. در اوایل قرن بیستم ایتالیایی ها از آن برای محافظت از خود در مقابل چشم بد استفاده می کردند. در مناطق آمریکای شمالی و جنوبی نیز جواهرات مرجانی بسیار پرطرفدار و محبوب بوده است.
به طور کلی تقاضای جامعه جهانی برای جواهرات مرجانی همچنان بالا است، حتی اگر عوامل زیادی باعث کاهش عرضه ی مواد اولیه در دهه های اخیر شده باشد. این عوامل شامل ناخالصی ، استفاده ی بیش از حد از منابع و تلاش های حفاظتی ملی و بین المللی می باشد.

زیور آلاتی از جنس مرجان و طلا ، ایتالیا ، سال 1850 میلادی ، محل نگهدی : موزه هنرهای زیبای نیویورک

تصویر سمت راست : گرنبندی مرصع به مرجان ، امریکا ، قرن بیستم ، محل نگهداری : موزه هنرهای زیبای نیویورک ؛ و تصویر سمت چپ : سنجاق سینه ساخته شده از مرجان و طلا ، آمریکا ، 70-1854 میلادی ، محل نگهداری : موزه متروپولیتن

مرغوب ترین مرجان

« کورالیوم روبروم / Corallium Rubrum » بهترین و مرغوب ترین نوع مرجان است. رنگ این نوع مرجان از صورتی ملایم تا قرمز تیره رنگ است و گاهی خال های سفید یا صورتی درآن ها مشاهده می شود.
مرجان طبیعی و دست نخورده ، مات است و پس از جلا دادن درخششی شیشه ای پیدا می کند.
دو نوع مرجان وجود دارد که بسیار قیمتی هستند و از آن ها در ساخت جواهر استفاده می شود. . یک نوع در رنگ های روشنی چون سفید ، کرم ، صورتی و انواع طیف رنگی قرمز یا نارنجی و بعضی اوقات آبی ، بنفش یا بنفش ملایم مایل به خاکستری ( با نام تجاری اسطوخودوس ) یافت می شوند و نوع دیگر مرجان هایی به رنگ سیاه ، قهوه ای تیره و یا گاهی قهوه ای کمرنگ مایل به زرد (یا طلایی) می باشند.
مرجان ها را به ندرت تراش و جلا می دهند بلکه اغلب با ابزاری چون چاقو ، اره ، سوهان و مته آن ها را به اشکال مختلف در می آورند.
از آن ها مهره هایی برای گردنبند و دستبند می تراشند و یا قسمت های کوچکی از شاخه های مرجانی را سوراخ کرده و به شکل گردنبند مورد استفاده قرار می دهند. همچنین اشیا تزئینی و مجسمه های کوچکی زیبایی نیز با آن ساخته می شود.

سنجاق سینه ای ساخته شده از مرجان نوع کورالیوم روبروم

پانویس

1. کلنی : جاندار پر سلولی ساده است  که ازسلول های کم و بیش یکسانی ساخته شده و بین سلول های آن ارتباط زیستی وجود دارد و هر سلول مستقل از سلول دیگر عمل می کند.

2. پلینی : گایوس پلینیوس دوم (۲۳ - ۷۹ میلادی) معروف به پلینی بزرگ ، طبیعی دان ، فیلسوف طبیعی و نویسنده رومی و مولف «دانشنامهٔ تاریخ طبیعی» بوده است.

تحقیق و گردآوری :

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منبع

• ايران آنتيک / www.iranantiq.com