رادیو

رادیو به دستگاهی گفته می شود که دارای فناوری دریافت و ارسال سیگنال و امواج رادیویی wave می باشد و میتواند صدا را دریافت و یا ارسال نماید. رادیو پخش دستگاهی است که سیگنال های ارسالی برنامه های رادیویی را دریافت و پس از تبدیل آن به صدا از طریق بلندگوهای تعبیه شده خود پخش می کند.

رادیو پخش ، آنتیک

تاریخچه رادیو

در سال 1798 میلادی ، فیزیکدان اسپانیایی به نام «سالوا» در آکادمی بارسلون اعلام کرد که زمین همچون ابر ، دارای بار الکتریکی می باشد. بعد از گذشت چند سال ، «جیمز کلارک ماکسول» فیزیکدان و ریاضی دان استکاتلندی که استاد فیزیک تجربی دانشگاه آکسفورد نیز بود ، برای اولین بار تئوری امواج الکترومغناطیسی را مطرح کرد و اذعان داشت که امواج انواع گوناگونی دارند که شامل : گاما ، ماورای بنفش ، مادون قرمز و همچنین امواج رادیویی که دارای طول موج های میلی متری ، سانتی متری و حتی چند صد متری می باشند.

در حدود سال 1980 میلادی بود که مهندس و فیزیکدان آلمانی به نام «هنریش هرتز» موفق شد امواج را بدون سیم و با استفاده از نوسانات الکتریکی از محلی به محل دیگر انتقال دهد. همچنین موفق شد برای اولین بار در آزمایشگاه ، امواج رادیویی تولید کند و به همین علت است که به یاد این دانشمند برای بیان فرکانس های رادیویی از نام وی با عنوان هرتز استفاده می کنند.

در سال 1898 میلادی ، مهندس برق ایتالیایی به نام «مارکُنی» اولین آزمایش عملی بی سیم را در خانه خود انجام داد به این ترتیب که امواج را از یک طرف خانه به طرف دیگر فرستاد و به تدریج فاصله بین فرستنده و گیرنده را اضافه کرد تا این که توانست امواج ‌را از يک طرف‌ اقيانوس‌ اطلس‌ به طرف دیگر آن بفرستد.

این دستگاه در واقع وسیله ای بود که علایم الکتریکی موجود در هوا را دریافت و به صدا تبدیل می کرد اما توانایی پخش صدای انسان را نداشت چون لامپ های آن بسیار ضعیف بود.
در سال 1902 میلادی ، «سر آمبرو فلمینگ» لامپی اختراع کرد که برای تقویت جریان برق و یکطرفه شدن آن بسیار مفید واقع شد.
در سال 1904 شخصی آمریکایی به نام «لی دو فورست» برای افزایش قدرت لامپ ها ، شبکه ای فلزی درون لامپ ها تعبیه کرد. و سرانجام «روبرت فون لیشن» موفق به ساخت لامپ های قوی شد که این اختراع زمینه ساز تحولی بزرگ در دستگاه های الکتریکی به خصوص رادیو شد.

در سال 1920 میلادی بود که رادیو به عنوان وسیله ای ارتباطی در اختیار عموم قرار گرفت، رفته رفته استفاده از وسایل ارتباطی چاپی کمرنگ شد.
در همین سال بود که اولین دستگاه پخش منظم رادیویی در انگلستان به کار گرفته شد. برای تصویب آیین نامه و مقررات ارتباطات رادیویی ، در سال 1926 اولین کنفرانس رادیویی در برلین با شرکت 27 کشور جهان تشکیل شد.

رادیو فراگیرترین وسیله ارتباط جمعی شد و از آن با نام «رسانه فرهنگ ها» یاد می شود.

ورود رادیو به ایران

رادیو در ایران با تلگراف بی سیم شروع شد که توسط وزارت جنگ در سال 1304 شمسی (1924 میلادی) فراهم گردید. بی سیم از سال 1305 شمسی افتتاح شد و از سال 1311 شمسی بود که موسسات آن توسعه پیدا کرد و در نهایت رادیو تاسیس شد ؛ مقرراتی نیز برای آن وضع شد که برای نصب آنتن و استفاده از رادیو از وزارت پست و تلگراف مجوز گرفت.

حدود سال 1314 شمسی بود که اولین گیرنده های امواج رادیویی از کمپانی های مربوط در کشورهای اتریش ، آلمان ، سوئیس ، انگلیس و حتی افغانستان خریداری شد. دو سال بعد وزارت پست و تلگراف مقدمات ایجاد مرکز رادیو را فراهم کرده بود اما رضا شاه اجازه این کار را به دولت نمی داد حتی به دارندگان رادیو نیز حساس بود. تا این که در سال 1316 طی سفری که به ترکیه داشت ، تحت تاثیر قدرت رادیو در ترکیه قرار گرفت و پیس از مطالعه مفاد قانون 2222 دستگاه های رادیو در ترکیه ، به تاسیس رادیو در ایران رضایت داد.

در 1318/12/18 یک فرستنده دو کیلو واتی برای تهران و حومه ، یک فرستنده امواج کوتاه (14 یا 20 کیلو واتی) برای تمام کشور و برخی کشورهای اطراف برای پخش برنامه های رادیو تهران مورد استفاده قرار گرفت.

در تاریخ 1319/2/19 مصادف با روز تاجگذاری رضاشاه پهلوی ، در ساعت 19 ، رادیو تهران به دست ولیعهد وقت ، محمدرضا پهلوی ، افتتاح شد.

برنامه های رادیویی از ساعت 11:30 تا 14 و 17 تا 22 پخش می شد و شامل برنامه هایی چون پخش موسیقی ایرانی ، غیر ایرانی ، اخبار به زبان های فارسی ، روسی ، فرانسوی ، آلمانی و انگلیسی بود که پخش این اخبار به زبان های خارجی علاوه بر برد امواج رادیویی در کشور های دیگر ، به شرایط ناشی از جنگ جهانی اول نیز مربوط می شد.

در ابتدا بلندگویی در میدان سپه و سه میدان دیگر در تهران نصب کرده بودند و هنوز در قهوه خانه ها و مجامع عمومی دستگاه رادیو پخش وجود نداشت. به همین سبب افراد در پای بلندگو ها جمع شده و با شنیدن آهنگ مورد علاقه و یا خبری خوش به تشویق می پرداختند.

در اسفند ماه سال 1319 میلادی بود که بخش اقتصادی وزارت دارایی ، اداره صندوق تعاون رادیو را تاسیس کرد. این اداره از کارخانجات خارجی یا نمایندگان آنها رادیو های ارزان قیمتی خریداری کرد و آن را با شرایط اقساطی بین کارکنان دولت و شهرداری ها به فروش رساند. قیمت این رادیو ها بین 2,000 تا 3,000 ریال بود.

بعضی از مارک های معروف رادیو در این زمان عبارت بودند از : لوکسور ، فیلیپس ، تلفن کن ، المپیا که ساخت آلمان بودند و بسیاری از مارک های دیگر.

در سال های اول مردم برای گوش دادن به رادیو به کافه ها و قهوه خانه ها می رفتند. این اماکن اجازه پخش اخبار خارجی را نداشتند و در صورت تخلف ، به دادگاه معرفی شده ، رادیوی مذکور لاک و مهر شده و پروانه استفاده از آن لغو و صاحب آن از شغل خود محروم می شد.

در سال 1325 ش. در زمان نخست وزیری احمد قوام ، اولین فرستنده محلی در تبریز با قدرت 7.5 کیلووات تاسیس شد که هر روز دو ساعت و نیم برنامه به زبان ترکی آذری پخش می کرد.

دومین رادیو استانی در سال 1326 ش. در کردستان و سومین آن در سال 1328 ش. در مشهد با فرستنده یک کیلوواتی در شرق ایران تاسیس شد. همچنین رادیو گرگان و رادیو اصفهان در همین سال تاسیس شدند. در سال 1329 ش. رادیو شیراز نیز با فرستنده یک کیلو واتی تاسیس شد. به طور کلی تا سال 1355ش. 55 شهر و استان کشور دارای فرستنده رادیویی بودند.

تا سال 1332 ش. برنامه های رادیو تهران مانند دیگر رادیو های جهان برنامه را روی نوار ضبط کرده و پس از کنترل دقیق پخش می کرد.

از سال 1339 ش. بود که رادیو بیشتر از گذشته مردمی شد. در این سال برنامه ای با عنوان «تعاون اجتماعی» ساخته شد که از طریق شماره تلفن 27000 به یاری خانواده های ساکن تهران که به فوریت های پزشکی و امنیتی نیاز داشتند می شتافت و کلیه مراکز بهداشتی و شهربانی وظیفه همکاری با این برنامه را داشتند.

از ساعت 17 تا 21 نیز برنامه «رادیو 2» با اعلام گوینده آن این چنین آغاز می شد : «اینجا تهران است ، رادیو تهران ، برنامه دوم در بیستمین سال تاسیس رادیو در ایران» ، طبق آماری که در سال 1341 شمسی ( 1962 میلادی ) گرفته شد می توان گفت که تقریبا از هر دو خانواده ، یک خانواده رادیو داشته که اغلب ایشان شهری بوده اند. این آمار ، نشان دهنده نتیجه مطلوبی نبود در نتیجه در آبان سال 1342 ش. تهیه رادیوی ترانزیستوری ارزان قیمت در دستور کار قرار گرفت و قرار بر این شد که بانک اعتبارات کشاورزی و عمران روستایی با اقساط بلند مدت در اختیار کشاورزان و روستیان قرار دهد تا آنها نیز بتوانند از برنامه های رادیو که ویژه روستاییان تهیه و پخش می شد استفاده کنند.

طبق آماری که در نیمه دوم سال 1343 شمسی از خانواده های تهرانی گرفته شد ، 80% آن ها دارای رادیو ، 22% دارای تلویزیون ، 20% آنها هم رادیو و هم تلویزیون داشتند ، 9% آن ها بیش از یک رادیو داشتند ؛ اما هیچ کدام از خانواده ها بیشتر از یک تلویزیون نداشتند.

ضرب المثل

صدای پخش شده از رادیو صاف است مگر آنکه پارازیتی در میان باشد. به کسی که نابه جا حرف زده و در میان صحبتی بدود ، در اصطلاح می گویند «در میان حرف پارازیت انداخته است».

تحقیق و گردآوری :

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منابع

• اجمالی بر تاریخچه رادیو در ایران 1387-1319 /گیتی کاوه / کتاب ماه علوم اجتماعی /سال 1387 / شماره 8
• معماران تصاویر رسانه ای / سعید ناظمی / مجله سوره اندیشه / سال 1387 / شماره 39
• لوازم خانگی : رادیو و تلویزیون / مجله فرهنگ و تعاون / سال 1383 /شماره 29