دستبند

زیبایی یکی از جذاب ترین و لذت بخش ترین احساسات درونی است که با روح و فطرت بشر ارتباط مستقیم دارد و بشر همواره به دنبال زیبایی بیشتر بوده است. ساخت زیورآلات که یکی از قدیمی ترین هنرهای تزئینی است در نتیجه همین حس درونی به وجود آمده است. «دستبند» یکی از این زیورآلات می باشد که از گذشته بسیار مورد توجه بوده و نه تنها توسط بانوان ، بلکه مردان نیز مورد استفاده قرار گرفته است. در گذشته آن ها را از استخوان ، سنگ و یا چوب تراشیده و می ساختند. این دستبندها هم جنبه زینتی داشتند ، هم این که از آن ها برای مصارف پزشکی و بیان اعتقادات قومی قبیله ای استفاده می شده است. پیروان ادیان مختلف از دستبندهای گوناگون در مراسم مذهبی و جشن های خود استفاده می نمودند.

در گذشته ، دستبند در تمدن‌ها و کشور‌های مختلف به منظور خاصی مورد استفاده قرار می گرفت ؛ به عنوان مثال در برخی از مناطق کشور هندوستان ، بانوان برای نشان دادن وضعیت اجتماعی خود از انواع دستبند و النگو در تعداد مشخص استفاده می کردند. همچنین در یونان باستان از نوعی دستبند تهیه شده از ریسمان سفید و قرمز به صورت مارپیچ استفاده می کردند چرا که معتقد بودند این دستند آن ها را از اشعه سوزان خدای یونان محافظت می کند.

دستبند

دستبدهای بسیار نفیس و ارزشمند از ادوار تاریخی مختلف ایران در موزه های معروف دنیا وجود دارد از جمله یک دستنبد طلا متعلق به قرن هفتم قبل از میلاد با فرمی مارپیچی که دو سر انتهایی آن با طرح کله اردک تزئین شده است. این دستبند شامل دو قسمت مجزاست یعنی قسمت پیچ وار تسمه مانند که به صورت جداگانه کله اردک ها ساخته شده و روی هم سوار شده اند.

همچنین دو دستبند طلاییِ همانند ، متعلق به ایران مربوط به قرن 11 میلادی یافت شده و در موزه متروپولیتن از آن نگهداری می شود. این دستبندها از مفتول هایی توخالی ساخته شده اند که به تدریج باریک شده و به قلابی با تزئینات چکش کاری منتهی می شوند. مفتول عالی اطرافشان حالتی مارپیج به آن ها داده است. گیره ها با فیروزه و چهار نیمکره بزرگ و چند نیمکره کوچک از دانه های ریز پوشیده شده و به طرز چشمگیری تزئین شده است. بر چهار صفحه زیر گیره ها ، سکه هایی دیده می شود که به نام خلیفه عباسی القادر در دوره حکومت سلطان محمود غزنوی در نیشابور ضرب شده اند. این دستنبد گواه این امر است که در خراسان زیورآلات زرین ملیله کاری و مرصع همانند آنچه که در مصر یافت شده ، تولید می شده است.

دستبند طلا ، مربوط به قرن یازدهم میلادی ( احتمالا مربوط به دوره سلجوقی) ، محل نگهداری : موزه متروپولیتن

امروزه دستبندهای گوناگونی از جنس های مختلف ساخته می شوند از جمله دستبند های بافت ، چرم ، دستبندهایی با استفاده از سنگ های زینتی و نیمه قیمتی ماه تولد ، مروارید ، دستبند هایی با منجوق و ... .

انواع دستبند

در ادامه به نحوه ساخت و تولید یک نوع از این دستبندها می پردازیم.

ساخت دستبند منجوقی

• ابزار و وسایل مورد نیاز

نخ گلدوزی ، منجوق ریز با رنگ های متنوع ، سوزن مخصوص ، قیچی ، انبر ، مهره فلزی

• شیوه کار

سوزن را نخ کرده ، منجوق ها را به ترتیب رنگ دلخواه داخل سوزن کرده و نخ می کشند تا به اندازه مناسب برای مچ دست برسد. استفاده از منجوق های رنگی زیبایی کار را دو چندان می کند البته این کار سلیقه ایست و می توان از یک رنگ خاص برای ساخت دستبند استفاده کرد.
سرانجام به انتهای هر دو طرف از نخ ، مهره ای فلزی اضافه کرده و با انبر به آرامی فشار می دهند تا کمی محکم تر شود. سپس مهره دیگری به هر دو نخ اضافه می کنند تا بدین وسیله بتوان بزرگی و کوچکی دستبد را تنظیم کرد. بعضی نیز برای زیبایی بیشتر چند مهره فلزی به انتهای نخ های اضافی ، اضافه می کنند.

دستبند منجوقی

تحقیق و گردآوری :

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منابع

• تاریخ هفت هزار ساله زیورآلات ( قسمت غربی آسیا ) / زهرا اشرفی / کتاب ماه هنر / سال 1381 / شماره 45 و 46
• هنر اسلامی ( جواهرات ) / زهرا منفرد / کتاب ماه هنر / سال 1383 / شماره 77 و 78