صنایع دستی

پیدایش صنایع دستی از آنجایی آغاز شد که انسان برای زندگی روزمره خود نیازمند لوازم و ابزاری شد تا با ساخت آنها به شکل آسان تری زندگی کند. این ابزار و لوازم به مرور زمان اشکال و کارایی های متفاوتی به خود گرفت. انسان خلاق و دوستدار زیبایی تلاش کرد ابزار ساخت دست خود را به بهترین شکل ممکن بسازد و بیاراید تا در زمان استفاده از آن بطور همزمان حس بهتر و کارایی بیشتری را تجربه نماید.

از تمدنها و اقوام مختلف در جهان طی قرنهای گذشته انواع مختلف صنایع دستی در قالب آثار متفاوت برجای مانده است. بدلیل اینکه صنایع دستی حضوری مستمر و فعالی داشته است، با بررسی این آثار می توان تفاوت میان تمدنها را از نظر غنای فرهنگی ، ذوق و سلیقه و همچنین رشد و جایگاه صنعت بومی آنها پی برد.

ایران از جمله کشورهایی است که دارای تمدن طولانی و بزرگ می باشد. و در گذر زمان مردمان آن توانایی ها ، سلایق و خلاقیت های خود را در قالب صنایع دستی به رخ جهانیان کشانده اند. به گونه ای که ایران در تولید صنایع دستی در صده های گذشته جایگاه متمایز و والایی را به خود اختصاص داده است و زبانزد خاص و عام بوده است. این عامل پژوهشگران و ایران شناسان نامی جهان مانند «گیرشمن» ، «اشمیت» ، «پروفسور پوپ» و ... را به تحقیق و پژوهش وا داشته است تا مهر تاییدی بر شکوه و اصالت صنایع دستی ایران بزنند. بطوری که ایران را یکی از سه قطب اصلی صنایع دستی آسیا و جهان می دانند و از نظر تنوع حتی در صدر کشورهای دنیا قرار می دهند.

تعریف

صنایع دستی مجموعه تعاریف گوناگونی دارد که با توجه به گستره تعاریف چکیده ای از آن را که بنظر بهترین تعریف به زبان ساده است در اختیار عموم علاقمندان قرار میگیرد.

«صنایع دستی مجموعه ای از هنرها و صنایع است که به صورت کلی با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به کمک دست و ابزار دستی محصولاتی ساخته می شود که در هر واحد از آن ذوق و سلیقه هنری و خلاقیت فکری صنعتگر به گونه ای تجلی یافته باشد و همین عامل مهم، وجه تمایز اصلی اینگونه محصولات از مصنوعات ماشینی و کارخانه ای می باشد.»

طبقه بندی صنایع دستی

در رابطه با صنایع دستی تقسیم بندی های مختلفی ارائه شده است که به شرح آنها با ذکر نمونه هایی از صنایع دستی ایران پرداخته می شود:

صنایع دستی هنری، هنری – مصرفی، مصرفی

• الف) صنایع دستی هنری؛ به آن گروه از فرآورده هایی اطلاق می شود که دارای جنبه های هنری و تزیینی بوده و در اکثر موارد مصرف چندانی ندارند، مانند نگارگری، طلاکوبی و فیروزه کوبی
• ب) صنایع دستی هنری – مصرفی؛ به آن گروه از فرآورده هایی اطلاق می شود که ضمن برخورداری از ارزش های هنری، دارای جنبه مصرفی نیز هستند؛ مانند فرش، گلیم و ظرف شیشه ای
• ج) صنایع دستی مصرفی؛ معمولا به آن دسته از محصولات گفته می شود که دارای ارزش هنری بسیار اندک بوده، ولی جنبه های مصرفی قوی دارد مثل انواع مصنوعات حصیری، لباس های محلی و چاقوسازی (مهرپویا، 1388)

صنایع دستی فعال، نیمه فعال و منسوخ

در این دسته بندی رشته های مختلف صنایع دستی از نظر میزان فعالیت در سه دسته جای می گیرند:

• الف) رشته های در حال تولید و فعال صنایع دستی؛ مانند خاتم کاری، منبت کاری، قالی بافی، شیشه گری و سفالگری
• ب) رشته های کم رونق و نیمه فعال صنایع دستی؛ مانند کاشی مینایی، عبا بافی، نقاشی لاکی و پاپیه ماشه
• ج) رشته های منسوخ شده صنایع دستی؛ مانند سوخت روی چرم، نقاشی قهوه خانه ای، اسلحه سازی و قفل سازی (یاوری، 1383)

طبقه بندی صنایع دستی ایران

صنایع دستی ایران بطور کلی شامل بیست و یک گروه است که البته می توان آنها را در طبقه بندی های بالا نیز گنجاند. این گروه ها عبارتند از:

1. بافته های داری؛ محصولاتی که با کمک دارهای افقی و عمودی بافته می شود، مانند قالی، گلیم، رویه پشیت و زیلو
2. دستبافی؛ فراورده هایی که با کمک دستگاه های ساده و سنتی بافندگی (دستگاه های دو وردی، چهار وردی و ژاکاردی) تولید می شود جز این دسته اند، مانند زری، ترمه و جاجیم
3. بافتنی؛ انواع مصنوعاتی که با کمک میل، قلاب و نظایر آن و با الیاف طبیعی تولید می شود جز بافتنی ها به حساب می آید، نظری دستکش، جورابف شال و روسری
4. رو دوزی؛ کلیه مصنوعاتی که بوسیله دوختن نقوش سنتی بر روی پارچه های ساده و یا کشیدن قسمتی از نخ تار و پود بوجود می آید در این دسته جای دارد؛ مانند سوزن دوزی، ملیله دوزی و پته دوزی
5. چاپ های سنتی: کلیه پارچه هایی که بوسیله قلم مو، قالب و شابلون رنگ آمیزی شده و نقش می پذیرد جز چاپ های سنتی است مانند چاپ قلمکار و چاپ کلاقه ای (باتیک)
6. نمد مالی؛ انواع مصنوعاتی که براثر متراکم کردن پشم و کرک در شرایط فنی مناسب از طریق ورز دادن تهیه می شود در این گروه جای می گیرند، مانند پرده نمدی، پالتوی نمدی و زیرانداز نمدی
7. سفالگری و سرامیک سازی؛ به محصولاتی که با استفاده از خاک رس و نیز گل حاصله از سنگ کوارتز و خاک کائولن به کمک دست و چرخ سفال گری ساخته و سپس پخته می شوند (اعم از لعاب دار و بی لعاب) سفاب و سرامیک اطلاق می شود؛ مانند انواع ظروف سفالی
8. شیشه گری؛ محصولاتی که از طریق شکل دادن مواد معدنی ذوب شده در کوره نظیر سیلیس خرده شیشه و یا ترکیبی از این دو و با استفاده از روش دمیدن توسط لوله مخصوص و با بکارگیری ابزار دستی نظری انبر، قیچی و غیره حاصل شده و با استفاده از روش های قالبی و تراش و سایر روش ها تزیین می شود، در این دسته جای دارد.
9. فرآورده های پوست و چرم؛ محصولاتی که با استفاده از پوست و چرم دباغی شده به شیوه سنتی تولید می گردد در این گروه جای دارند، مانند پوستین، چاروق، نقاشی روی چرم و زین اسب
10. ساخت محصولات فلزی و آلیاژ؛ فرآورده هایی که به شیوه سنتی و با استفاده از ابزار دستی و انواع فلزات (مس، نقره، طلا، آهن و انواع آلیاژها (برنج و ورشو) تولید می گردد؛ نظیر انواع ظروف خانگی، چاقو، قند شکن، قلم تراش، قفل و ...
11. قلمزنی، مشبک کاری، حکاکی روی فلزات و آلیاژها؛ هنر – صنعتی است که طی آن طرح ها و نقوش سنتی با استفاده از قلم و چکش و سایر ابزارهای دستی بر روی اشیا ساخته شده از فلز یا آلیاژ شکل می گیرد؛ مانند قلمزنی
12. زیورآلات محلی: در این گروه ساخت و  تولید انواع جواهرات محلی و همچنین انواع زیورآلات با استفاده از طلا، نقره و انواع آلیاژها صورت می گیرد مانند انواع گوشواره، گردن بند و دستبند
13. سنگتراشی و حکاکی روی سنگ، شامل مصنوعاتی می گردد که مواد اولیه آنها از انواع سنگ نظیر فیروزه، مرمر، یشم، سنگ سبز و سنگ سیاه تشکیل شده است و بوسیله ابزار و  وسایل مختلف تراشیده یا حکاکی می شود، مثل هنر معرق سنگ، انواع ظروف، قاب عکس، پایه چراغ و و انواع نگین ها
14. صنایع چوبی؛ رشته هایی نظیر نازک کاری روی چوب ، خراطی، معرق، خاتم سازی، منبت و نظایر آن که مواد اولیه اصلی مورد مصرف آنها را چوب تشکیل می دهد، در ا ین گروه قرار دارند
15. حصیر بافی؛ کلیه محصولاتی که در ساخت آنها از الیاف ساقه و شاخه های گیاهان استفاده می شود در این گروه هستند؛ ماند هنر حصیر بافی، بامبو بافی، مروا بافی، ترکه بافی، چم بافی، سبد بافی و چیغ بافی
16. کاشی کاری؛ صنعتی است با سابقه که طی آن انواع کاشی ها با استفاده از طرح ها و نقش های سنتی برای استفاده در ابنیه مذهبی و تاریخی از طریق قالب گیری گل رس، پختن آن در کوره و لعاب زنی، نقاشی و پخت مجدد در کوره ساخته و پرداخت می شود
17. ملیله کاری؛ منظور ساخت اشیا مختلف نظیر سرویس چایخوری، تنگ و همچنین برخی از زینت آلات با استفاده از مفتول های نقره، طلا و مس و به کمک ابزار و وسایل ساده فلز کاری نظیر حدیده، انبر، قیچی، کوره مخصوص و ... می باشد.
18. مینا کاری: در اینجا مراد ساخت بدنه فلزی، لعاب کاری، پخت، نقاشی و پخت مجدد اشیا در کوره می باشد که تمامی این مراحل به کمک ابزار و وسایل ساده و با استفاده از طرح های اصیل و سنتی در مرحله نقاشی انجام می پذیرد
19. ریسندگی و تابیدن الیاف پشمی و پنبه ای؛ این رشته همانگونه که از نامش بر می آید کار تبدیل پشم و پنبه به نخ را شامل می شود و خود یک گروه را تشکیل می دهد.
20. ساخت اشیا مستظرفه و هنری: ساخت اشیا و وسایل ظریفی است که در آنها عامل هنر به مراتب بیشتر از فنون تولیدی دخالت دارد و شامل مینیاتورسازی، نقاشی روی صدف، پاپیه ماشه و تذهیب می شود.
21. ساخت سایر فراورده های های دستی: منظور ساخت سایر محصولات دستی نظیر فیروزه نشانی، طلا کوبی روی فولاد، انواع عروسک های محلی، تخت کشی گیره، ماسک و چترهای تزیینی است که با ابزار و وسایل دستی و با استفاده از طرح های سنتی ساخته و پرداخت می شود (یاوری و نور ماه، 1384)

طبقه بندی صنایع دستی بر اساس استانها (گرایش استانی)

صنايع دستی آذربايجان شرقی

قالی بافی، گليم بافی، جاجيم بافی، رنگرزی سنتی و چاپ کلاقه ای، سوزن دوزی، سفالگری و سراميک سازی، فرآورده های پوست و چرم، هنرهای مرتبط با چوب، حصير بافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلد سازی سنتی، گيوه دوزی، چاروق دوزی، چاپ های سنتی، رودوزی ها و بافتنی ها

صنايع دستی استان آذربايجان غربی

انواع قالی و گليم، نساجی سنتی، رنگرزی و چاپهای سنتی، رودوزی و بافتنی، سفالگری و سراميک سازی، فرآورده های پوست و چرم، هنرهای مرتبط با فلز، چوب، حصيربافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلدسازی سنتی، گيوه دوزی و نمدمالی

صنایع دستی استان اردبیل

قالی بافی، قالی اردبيل، گليم بافی، ورنی، گليم سوزنی، جاجيم بافی

صنایع دستی استان اصفهان

سيم کشی، زرکشی، زربافی، گلابتون دوزی، پولک دوزی، زنجيره بافی، قالی بافی، نساجی، قالی کاشان، قلمکار سازی، خاتم سازی اصفهان، ساخت و قلمزنی فرآورده های مسی و برنجی، منبت کاری، نمد مالی، گيوه بافی و گيوه دوزی، عبا بافی در نايين، سفال و سراميک سازی، پوست و پوستين دوزی، مليله سازی، سکمه دوزی و قلاب دوزی، نگارگری در اصفهان، نقره سازی، مينا کاری اصفهان، کاشی سازی، طلا کوبی روی فولاد، قفل سازی، لاکی روغنی، قلمدان سازی، جلد سازی، قاب آئينه، سوزن دوزی اصفهان، صحافی، ضريح سازی، فيروزه کوبی

صنایع دستی استان ایلام

گليم بافی، موج بافی، نمدمالی، چپغ بافی، خراطی، ساخت زيورآلات، قالی بافی

صنايع دستی استان تهران

روکاری (رودوزی)، قالی بافی، جاجيم بافی، چادرشب بافی، نمد مالی، زيلو بافی، سفالگری و سراميک سازی

صنایع دستی استان خراسان

قالی بافی، شعر بافی، نمد بافی، گليم بافی، پوستين دوزی، سنگ تراشی و قلم زنی روی سنگ، فيروزه تراشی، سفالگری، سبد و حصير بافی

صنایع دستی استان خوزستان

گليم، گليم پارچه ای، پشتی، موج، مقنعه، احرامی، ابريشم بافی، عبا بافی، نمد مالی، کلاه نمدی، گيوه بافی و گيوه دوزی، صنايع دستی چوبی، خراطی، حصير بافی، بوريا (حصير زير انداز)، کپو بافی، سبد بافی، فلزکاری، ورشو سازی، ميناکاری و قلمزنی، قلمزنی، توليد محصولات پوستی

صنایع دستی استان زنجان

چاقوسازی، مليله سازی، حکاکی روی مس، چاروق دوزی

صنايع دستی استان سمنان

قاليبافی، گليم بافی، نمد مالی، چاپ قلمکار، سفالگری و سراميک، دستباف ها

صنایع دستی استان فارس

گليم، قالی، گبه، جاجيم، جاجيم گل برجسته (گليم گل برجسته)، رنگرزی سنتی، رند، خوابگاه (مفرش)، خاتم سازی، منبت کاری، ساخت و قلمزنی نقره، گيوه بافی و گيوه دوزی، نمد مالی و کلاه مالی، رودوزی های سنتی، سفال و سراميک و کاشی، آئينه کاری، گل سازی، ساخت زيورآلات

صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان

قالی بافی، گليم بافی، سوزندوزی، خامه دوزی، سياه دوزی، سکه دوزی، سفالگری

صنايع دستی استان قزوین

فرش بافی، منبت و مشبک، نگارگری مکتب قزوين، نقاشی پشت شيشه، هنر خطاطی

صنایع دستی استان کردستان

سفالگری و سراميک سازی، کاشی کاری، قاليبافی، ريزه ماهی، نقش بته ای، جقه خرقه ای، جقه (سه گره ای)، جقه زمردی، جقه (دو گره)، جقه ريز، جقه توپی (هشت پر)، گل وکيلی، گل ميرزاعلی، شاخ گوزنی (يحيی چلمی)، گليم، گليم های بيجار، گليم شاهسون بيجار، منبت کاری، نازک کاری چوب، دستبافی، شاليبافی

صنایع دستی استان کرمان

قاليبافی، قاليچه های افشار، گليم شيريکی پيچ، پته دوزی، شال بافی، عريض بافی، ساخت فرآورده های مسی تزئينی

صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد

قالی و قاليچه، گبه، گليم بافی، سياه چادر، جاجيم، توبره، آئينه دان يا چنته، نمکدان، خورجين، سفره، پشتی، حور ( خور) يا جوال، جانماز (سجاده)، شله يا آلاتی، جل، طناب

صنایع دستی استان کرمانشاه

قالی، گليم، جاجيم، جولايی، موج، چيغ، انواع گيوه، صنايع دستی چوبی، قلمزنی، حکاکی، تسبيح سازی، شيشه گری، حجاری، فلز کاری، نمد مالی، چرم سازی و انواع جانماز، جوراب، کلاه، جليقه دستباف

صنایع دستی استان گلستان

قالی بافی، جواهرات ترکمن، نمد مالی، سوزندوزی، سفال و سراميک سازی

صنايع دستی استان گیلان

خراطی و نازک کاری چوب، منبت کاری، معرق کاری، حصير بافی، بامبو بافی، مروار بافی، سفالگری و سراميک سازی، نقاشی روی کدو، نمد مالی، شالبافی، ابريشم بافی، جاجيم بافی، گليم بافی، چموش دوزی، قلابدوزی، چادر شب بافی، قالی بافی

صنایع دستی استان لرستان

سياه چادر، چيت، قالی و گليم، قالی، گليم، رنگرزی و جاجيم بافی، خراطی، نمد بافی، قلم زنی، ورشو سازی، قالی، موج و گليم بافی

صنایع دستی استان مازندران

قالی بافی، گليم بافی، جاجيمچه بافی، بافت گليچه، چوقا، شمد و ملحفه، سوزن دوزی، رنگرزی و چاپ سنتی سفالگری و سراميک سازی، فرآورده های پوست و چرم، هنرهای مرتبط با فلز، هنرهای مرتبط با چوب، حصير بافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلد سازی سنتی، صنايع دستی دريايی، عروسک سازی، دستبافی، قالی کلاردشت، سفالگری و سراميک سازی، کنده کاری روی چوب، حصير بافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلد سازی، نمدمالی

صنایع دستی استان مرکزی

فرش ساروق، اراک و محلات، قاليچه ساوه، گليم و جاجيم تفرش، گيوه اراک، محصولات مسی

صنایع دستی استان هرمزگان

حصيربافی، سفالگری، گلابتونه دوزی، خوس دوزی، بادله دوزی، سوزندوزی، قاليبافی، خرسک بافی، شيريکی پيچ، چادرشب بافی، چنته بافی، صنايع دستی دريايی

صنایع دستی استان همدان

قاليبافی، سفالگری، پوستين دوزی، گليم بافی، گيوه بافی، سنگتراشی، حجاری، شيشه گری دستی، حصيربافی، نساجی سنتی

فهرست انواع صنایع دستی ایران

صنایع دستی چنان که گفته شد بخشی از صنایع اولیه است و چون دیگر صنایع می تواند دارای اثرات بسیار مثبت اقتصادی واجتماعی باشد، از جمله:

1. نقش صنایع دستی در بالا بردن سطح اشتغال
2. نقش صنایع دستی در ازدیاد درآمد سرانه
3. نقش صنایع دستی در تولید ملی
4. نقش صنایع دستی در توسعه گردشگری و مبادلات فرهنگی
5. نقش صنایع دستی در توسعه صادرات

می توان با ایجاد نوآوری در رشته های صنایع دستی و بررسی نیاز بازار و سلایق موجود در کالبد صنایع دستی روح تازه ای دمید، و با آشنا کردن جوانان با این رشته ها ماندگاری آنان را تامین کرد. هم اکنون بر اساس گزارش سازمان صنایع دستی 253 شاخه هنرهای سنتی و صنایع دستی در کشور به ثبت رسیده است که از نظر میزان فعالیت به شاخه های زیر تقسیم می شود:

الف) رشته های در حال تولید و فعال صنایع دستی
ب) رشته های کم رونق صنایع دستی
ج) رشته های منسوخ شده صنایع دستی

الف) رشته های در حال تولید و فعال شامل:

1. تراش شیشه
2. شیشه گری فوتی قالبی
3. معرق شیشه
4. نقاشی روی شیشه
5. هم جوشی شیشه (فیوزگلاسی)
6. ابریشم بافی
7. احرامی بافی
8. انواع پارچه های سنتی
9. بافتنی های سنتی
10. پلاس
11. پن بافی (نوار بافی)
12. جاجیم بافی (ماشته، موج بافی)
13. جیم بافی
14. چادر شب بافی
15. چپری
16. چفیه بافی
17. چنته
18. حمام سری
19. زری سری
20. ساچیم بافی
21. سجاده بافی
22. سرانداز بافی
23. سیاه چادر بافی
24. شعر بافی
25. شک بافی
26. شمه بافی
27. فرت بافی
28. قراقی
29. قلاب بافی
30. گزی بافی
31. گلیمچه (متکازین)
32. متقال
33. مداخله بافی
34. وریس بافی
35. جل اسب
36. خورجین بافی
37. زیلو
38. قالی گل برجسته
39. قالیبافی
40. گبه بافی
41. گلیم دورو
42. گلیم گل برجسته
43. گلیم یک رو
44. گلیم مسند
45. مفرش
46. البسه محلی
47. باشلق
48. برقع
49. پوشین دوزی
50. چوغا
51. عروسک محلی
52. گیوه بافی
53. گیوه دوزی
54. چاپ قلمکار
55. چاپ کلاقه ای (باتیک)
56. قلمکار نقاشی
57. نقاشی روی ابریشم
58. تسمه دوزی
59. تفرشی دوزی
60. توربافی با سوزن
61. تور دوزی
62. چشمه دوزی
63. چهل تکه دوزی (خاتمی دوزی)
64. حاشیه دوزی
65. خامه دوزی
66. خامه دوزی سیستان
67. خوس دوزی
68. درویش دوزی
69. دکمه دوزی
70. دور دوزی
71. ده یک دوزی
72. زرک دوزی
73. زغره دوزی
74. زمینه دوزی
75. زنار دوزی
76. ژور دوزی
77. ستاره دوزی
78. سجاف دوزی
79. سرافی دوزی
80. سرمه دوزی
81. سکه دوزی
82. سنگ دوزی
83. سوزن دوزی
84. سوزن دوزی بلوچ
85. سیاه دوزی ترکمن
86. شرابه دوزی
87. شمسه دوزی
88. صدف دوزی
89. ظریف دوزی
90. فتیله دوزی
91. قلاب دوزی رشت
92. قیطان دوزی
93. کتیبه دوزی
94. کردی دوزی
95. کم دوزی
96. گبر دوزی (زرتشتی دوزی)
97. گلابتون دوزی (بندرعباسی)
98. گلدوزی اصفهان
99. گندمی دوزی
100. سمانه زنبور دوزی
101. سمایه دوزی
102. لچک دوزی
103. لمه دوزی
104. مخمل دوزی
105. مرصع دوزی
106. مروارید دوزی
107. مشبک دوزی
108. مضاعف دوزی
109. مغزی دوزی
110. ملیله دوزی
111. ممقان دوزی
112. منجوق بافی با سوزن
113. منجوق دوزی
114. منگوله دوزی
115. نقره دوزی
116. نقش دوزی
117. یراق دوزی
118. قلاب دوزی اصفهان
119. نوار دوزی
120. آجیده دوزی
121. آویز دوزی
122. آینه دوزی
123. ابریشم خام دوزی
124. ابریشم دوزی نقش زری
125. اشرفی دوزی
126. اشک دوزی
127. ایلگه دوزی (برودری دوزی)
128. بادبزن بمپور
129. بادله دوزی
130. بخارا دوزی
131. برجسته دوزی
132. بلیش دوزی (قزاق دوزی)
133. بندری دوزی
134. پنه دوزی (سلسله دوزی)
135. پریوار دوزی
136. پولک دوزی
137. پیله دوزی
138. تخمک دوزی
139. خرمهر سازی
140. سفال با نقاشی رو لعابی
141. سفال با نقاشی زیر لعابی
142. سفال لعاب دار (سرامیک)
143. سفالگری
144. کاشی معرق
145. کاشی معقلی
146. کاشی هفت رنگ
147. چارق – چموش
148. سراجی
149. نقاشی روی چرم
150. افزار فلزی
151. جُنده کاری
152. چاقو سازی
153. چلنگری
154. حکاکی روی فلز
155. دواتگری
156. ریخته گری
157. زرگری (طلا سازی)
158. زیور آلات محلی
159. ضریح سازی
160. علامت سازی
161. قلمزنی
162. کوفته گری
163. گرگور بافی
164. مسگری
165. مشبک کاری روی فلز
166. ملیله سازی
167. مینای پنجره ای (مشبک)
168. مینای خانه بندی
169. مینای مرصع
170. مینای نقاشی
171. آجر کاری
172. آینه کاری
173. کاربندی
174. کاشی کاری (سنتی)
175. گچبری
176. نقاشی سنتی دیواری
177. بامبو بافی
178. چیق بافی
179. حجم بافی چوبی
180. حصیر بافی (بوریا بافی)
181. خاتم
182. خراطی
183. سازهای سنتی
184. سوخت روی چوب
185. کپوربافی
186. کنده کاری روی چوب
187. گره چینی
188. معرق
189. مروار بافی (ارغوان بافی)
190. مشبک چوب
191. معرق چوب
192. معرق منبت
193. منبت
194. نازک کاری
195. نقاشی روی چوب
196. صنایع دستی دریایی
197. نقاشی روی صدف
198. تراش سنگهای قیمتی و نیم قیمتی
199. حجری (سنگ تراشی)
200. حکاکی روی سنگ
201. خراطی سنگ
202. فیروزه کوبی
203. مجسمه سازی با سنگ
204. مرصع سنگ
205. مشبک سنگ
206. معرق سنگ
207. موزائیک کاری سنگ
208. تذهیب
209. تشعیر
210. جلد سازی
211. خوشنویسی
212. طراحی سنتی
213. کاغذ سازی دستی
214. نگارگری (مینیاتور)
215. تن پوش نمدی (کپنک)
216. زیرانداز نمدی
217. کلاه نمدی

ب) رشته های کم رونق صنایع دستی

1. دارایی بافی(ایکات)
2. عبابافی
3. کاشی مینایی
4. حکاکی روی چرم
5. نقش اندازی ضربی
6. ورشو سازی
7. قواره بری
8. پاپیه ماشه
9. نقاشی گل و مرغ
10. نقاشی لاکی
11. زری بافی

ج) رشته های منسوخ شده صنایع دستی

1. ارمک بافی
2. اهرامی
3. برک بافی
4. پتوبافی
5. پرده بافی
6. ترمه بافی
7. حوله بافی
8. شال بافی
9. عریض بافی
10. قناویز
11. کرباس بافی
12. مخمل بافی (مخمل گل برجسته)
13. نمکدان بافی
14. گره خورد (دندانی)
15. کاشی زرین فام
16. سوخت روی چرم
17. معرق چرم
18. اسلحه سازی
19. قفل سازی
20. آهک بری
21. ارسی سازی
22. زمود گری
23. چاپ سنگی روی کاغذ
24. صحافی سنتی
25. قطاعی (کاغذبری)
26. نقاشی قهوه خانه ای

تحقیق و گردآوری:

گروه کارشناسی ایران آنتیک

www.iranantiq.com

منابع

• مهرپویا، جمشید (۱۳۸۸) درآمدی بر شناخت هنرهای سنتی ایران، رشد آموزش هنر، شماره ۱۸
• یاوری، حسین (۱۳۸۳)، آشنایی با هنرهای سنتی، نشر صبای سحر، تهران
• یاوری، حسین و فروهر نورماه (۱۳۸۴)، نگرشی بر تحولات صنایع دستی در جهان، نشر سوره مهر، تهران
• کتاب صنایع دستی و گردشگری، نشر چهارباغ، ۱۳۹۱
• وبسایت شهرداری اصفهان
• صنایع دستی فرهنگ ماندگار