کتاب آرایی

کتاب آرایی

کتاب آرایی در ایران پیشینه ای کهن دارد و به پیش از اسلام می رسد. مانی نقاش ، کتاب های خود را با شکل ها و نقوشی زیبا زینت می داد تا بتواند بهتر پیام خود را به مردم عصر خود انتقال دهد. متاسفانه امروز سندی بر این مدعا در دست نداریم اما اوراق مزین به نقاشی بدست آمده در تورفان چین که متخصصان آن را به مکتب مانی نسبت می دهند گواه این مطلب می باشد.

کتاب آرایی نوعی ارزش گذاری بر روی کتاب بوده و خوشنویسی ، تذهیب ، تشعیر و تجلید در این کار بسیار اهمیت داشته و اجرای این فنون در ارزش گذاری کتاب بسیار موثر است.

در دوره ساسانیان هنر کتاب آرایی رو به افول گذارده بود اما با نفوذ اسلام در ایران این هنر رونق گرفت و آذین کردن قرآن ، رشد این هنرها را در پی داشت. کتاب آرایی جزو مشاغل درباری محسوب می شده است. اوج تکامل این هنر در سده نهم و دهم قابل مشاهده است. شرایط دربار تیموریان و توجه وافر آن ها به هنر زمینه مناسبی را برای رشد هنر کتاب آرایی فراهم کرد تا حدی که تولید نُسخ در این دوره چند برابر شد. یکی از ارزشمند ترین نسخ این دوره شاهنامه بایسنغری می باشد که در متابخانه هرات تولید شد.
این رونق تا دوره صفویه ادامه داشت تا این که در اواخر دوره صفویه هنر و صنعت ایران از رشد ایستاد و در دوره های افشار ، زند و قاجار صنایع به طور کلی در رکود خود ماند و تا حدی می توان گفت که خاموش گشت. در این دوران با اختراع ماشین چاپ  و چاپخانه در ایران کتاب آرایی از بین می رود اما با این همه جریان تکاملی تذهیب قطع نشد و ادامه پیدا کرد. 

شاهنامه داوری شاید آخرین نسخه خطی مصور ایرانی و حاصل یک کار گروهی است که با همکاری نقاشان و خوشنویسان و صحافان و مذهبان وجدول کشان تهیه شده است.